Босимни ўлчаш ва ростлаш

ДЕФОРМАТСИОН (ПРУЖИНАЛИ) МАНОМЕТРЛАР 
Деформатсион (пружинали) манометрларнинг ишлаши модданинг 
ўлчанаѐтган босими билан сезгир элементлар деформатсияланиши (эгилиши) 
натижасида ҳосил бўлган куч билан мувозанатлашишига асосланган. 
Чизиқли, бурчак кўринишидаги деформатсиялар асбобнинг кўрсатувчи ѐки 
қайд этувчи қисмига узатилади. Шу билан бир қаторда бу ўзгариш масофага 
узатиш учун электрик ѐки пневматик сигналга айлантирилиши мумкин. 
Бу манометрларда сезгир элемент сифатида бир ва кўп ўрамли 
пружиналар, эгилувчан мембраналар ва силфонлардан фойдаланилади (41- 
расм). 
Бир ва кўп ўрамли манометрларда (41 - а, б расм) ўлчанаѐтган босим 
трубканинг (пружинанинг) қўзгъалмас қисми орқали унинг ички юзасига 
узатилади. Пружинанинг иккинчи учи эса кавшарланган бўлиб, кўрсатиш 
системаси билан уланади. Пружиналар латун ва бошқа мис қотишмаларидан 
тайѐрланади. Юқори босимларни ўлчаш учун эса улар хромел-никелли 
пўлатлардан тайѐрланади. Пружинанинг кўндаланг кесими эллипс 
кўринишида бўлиб, унинг катта ўқи пружина ўрамлари юзасига 
перпендикулярдир. 
Босим ошиши билан пружинанинг кўндаланг кесими айлана шаклини 
эгаллашга интилиб, эллипснинг кичик ўқи катталашади ва унинг бурилиш 
бурчаги камаяди (кичраяди). Пружинали манометрнинг шкаласи бир хил 
ўлчамда бўлгани учун, пружина берилаѐтган кучланиш ва деформатсия 
оралигъида пропорсионал ҳолатда ишлайди. Бир ўрамли пружина эркин 
учининг қўзгъалиши 5...8 мм дан ошмайди. Шунинг учун манометрларда 
кўрсатгичнинг бурилиш бурчагини ошириш мақсадида тишли ѐки ричагли 
узатиш механизми қўлланилади. 

---

 
расм. Деформатсион (пружинали) манометрларнинг сезгир элементлари. 
Бир ўрамли пружинали манометрлар намунавий, назорат қилувчи ва 
техник асбоблар сифатида тайѐрланади. Аниқлик тоифа (класс) лари 0,2 дан 
4,0 гача бўлиб, 100 кПа дан ... 1000 МПа гача ўлчаш чегарасига эга. 
Кўп ўрамли трубкали пружина кетма - кет уланган бир нечта бир ўрамли 
пружиналардан ташкил топган бўлиб, шунинг ҳисобига эркин учи маълум 
миқдорда кўпроқ қўзгъалиб, қисман кучланиш ҳосил қилади. Шунинг учун 
кўп ўрамли пружиналар қайд қилувчи манометрларда кенг қўлланилади. 
Кейинги пайтларда юқори ўлчаш чегараси 160 МПа га тенг бўлган 
манометрлар ишлаб чиқарилмоқда.