Bosim ostida payvandlash

4. Titan qotishmalari. Normallashtirilgandan keyingi tuzilmasiga ko‘ra bu qo‘tishmalar uch guruxga bo‘linadi: α- (ВT5, ВT1-0), α+β- (BT3-1, BT6C, BT14, ВT22) va β- qotishmalar (BT15). Titan qotishmalari o‘z xossalariga kura korroziyabardosh metallarga yaqin turadi. Ushbu qotishmalarning salbiy xossalariga kislorod va azotga kimyoviy aktivligining yuqoriligi kiradi. Titan qotishmalarining solishtirma elektr qarshiligi yukori (ρ₀ ~(140–160) mkΩ∙sm), shu sababli payvandlash uchun uncha katta bo‘lmagan payvandlash toki talab qilinadi: I_pay=(0,6–0,7)I_pay.1 σ*_D ning nisbatan yuqori emasligi (350 MPa), qiziganda darz ketishga moyilligining pastligi a sikldan (2.3.1-rasmga qarang) foydalanib, t_pay≈t_{pay 1} va o‘zgarmas F_pay≈F_pay.1 bilan chayqalib to‘kilishlarga yo‘l qo‘ymasdan payvandlashga imkon beradi. Chokli payvandlash uchun b siklogramma (10.3-rasmga qarang) qo‘llaniladi. Titan qotishmalari ish yuzasi yassi yoki sferik elektrodlar bilan payvandlab biriktiriladi. Bunday elektrodlar elektr o‘tkazuvchanligi past va qattiqligi yuqori materiallardan tayyorlanadi (3-gurux metallari uchun bo‘lgani kabi).
5. Aluminiy qotishmalari. Aluminiy qotishmalarining yuzasi qiyin eriydigan oksid pardlari bilan qoplangan bo‘lib, payvandlashdan oldin ular yo‘qotilmogi lozim. Qasmok tufayli mustaxkamlanadigan AMц, AMг, AMг3 turidagi deformatsiyalanadigan qotishmalarning kristllanish oralig‘i nisbatan tor va qiziganda darz ketishga moyilligi o‘rtacha bo‘ladi. Issiqlik ta’sir qiladigan joyda donalarning kattalashuvi va mustahkamlikning yo‘qolishi kuzatiladi, bunga qurumning ketkazilishi sabab bo‘ladi. Ammo metallning yumshatilgan holatida mustahkamligi va plastikligining baravarligi saqlanib qoladi. Ushbu gurux qotishmalari ρ₀ ning juda kichikligi (~(4–5)mkΩ∙sm) va λ ning yuqoriligi bilan ajralib turadi. Shuning uchun ular qattiq rejimlarda (t_pay=0,5t_{pay 1}) katta payvandlash toki I_pay=(3,5–4)I_pay.1 bilan payvandlanadi. σ*_D ning uncha katta emasligi (80-90 MPa) F_pay<F_pay.1 dan foydalanishni talab qiladi, ammo rejim qattiqroqligi bois u taxminan F_pay.1 gacha oshiriladi.
Detallarning qalinligi 2 mm gacha bo‘lganda nuqtali payvandlash kuch a siklogrammasi bo‘yicha amalga oshiriladi; ular bundan qalinroq bo‘lganda b siklogrammadan foydalanilladi (2.3.1‑rasmga qarang). Chokli payvandlash odatda roliklarni uzluksiz aylantirib bajariladi (2.3.3-rasmdagi b siklogramma).
Termik ishlov berib mustaxkamlangan deformatsiyalanuvchi qotishmalar (D16T, D19T, D20T, 1420, 1395 va b.) ning kristallanish oralig‘i (intervali) keng va (130°C gacha) qiziganda darz ketishga juda moyil bo‘ladi, bunga quyma o‘zakda qalin evtektik qatlamlarni hosil qiluvchi dendrit likvatsiya ham yordam beradi.
O‘zak metalining mexanik xossalari yumshatilgan qotishmaning xossalariga yaqinlashadi.
Termik ishlov bilan mustahkalanadigan D16T, 1420 va boshqa turlagi qotishmalarni payvandlashda chok yaqinidagi joyda metallning mustahkamligi pasayadi. ρ₀ qiymatlarining juda kichikligi (~(6–13) mkΩ∙sm) va λ ning yuqoriligi qattiq rejimlarni talab qiladi. σ*_D ning kattaroqligi (100–140 MPa), shuningdek ichki chayqalib to‘kilishlar va qiziganda darz ketishga moyilligi munosabati bilan payvandlash kuchi F_pay=(1,2–1,4)F_pay.1 gacha oshiriladi. By esa payvandlash tokini I_pay=(3,5–4)I_pay.1 gacha oshirishni taqazo etadi. Qalinligi 2 mm dan oshmaydigan materiallarni payvandlashda detallar uzluksiz siljitiladigan b siklogrammadan (10.3-rasm) foydalanish tavsiya etiladi. Bundan qalinroq, metallar uchun detallar qadamli siljitiladigan va cho‘kichlanadigan d siklogramma (10.3-rasm) tavsiya ettladi. Aluminiy kotishmalarini payvandlash uchun elektrodlar va roliklarning ish yuzasi sferik shakla, elektrodlar materiallari esa yuqori darajada elektr o‘tkazuvchan (mis elektr o‘tkazuvchanligining 85 % idan kam emas) va qattiqligi 100-125 MPa bo‘lmog‘i kerak.