Boshqaruv psixologiyasi

Boshqaruv psixologiyasi

Boshqaruv maqsadi va vazifalari boshqaruv munosabatlarini keltirib chiqaradi va boshqaruv psixologiyasi aynan shu munosabatlar tarkibini o„rganadi.

Ko„rib o„tganimizdek, boshqaruv psixologiyasi boshqaruv maqsadi va

vazifalarni amalga oshirish davomida boshqaruv sub‟yekti va ob‟yekti o„rtasida

yuzaga keluvchi munosabatni talqin etadi. Mazkur munosabat tizimining tashkiliy

qismlari o„zaro itoatdaligi bilan xarakterlanadi.Tizim ichida amal qiluvchi itoat tamoyili boshqaruv fanida subordinatsiya

deb ataladi va bu ibora orqali tizimning markazlashganligi nazarda tutiladi.

Subordinasiyadan kelib chiquvchi munosabatlar tashkilot xodimlari xulqida itoat

va ijro etish shakllarini nazarda tutadi. Ammo, boshqaruv amaliyoti nafaqat

rahbariyat va itoatdagi xodimlar munosabati, balki bir darajada turuvchi va toifasi

jihatidan barobar tashkilot a‟zolari o„rtasidagi munosabatlarni ham o„rganadi.

Tizimning bunday qismlari o„rtasidagi munosabatlarni o„zaro

muvofiqlashtirish, ular o„rtasidagi hamjihatlik shakllarini yanada

mukammallashtirish koordinatsiya tadbirlarida namoyon bo„ladi.

Boshqaruvdagi subordinatsiya va koordinatsiya munosabatlari tashkilot

miqyosidagi vertikal va gorizontal aloqalarni ajratish zaruratini tug„diradi. Demak,

vertikal aloqalar o„zaro itoatdagi xodimlar o„rtasida yuzaga keluvchi

munosabatlardan iborat bo„lsa, gorizontal aloqalar o„zaro koordinatsiyani, ya‟ni

tizimning teng va mustaqil qismlari o„rtasidagi munosabatlarni nazarda tutadi.

Bundan tashqari, boshqaruv munosabatlari o„zining rasmiy va norasmiy

ko„rinishiga ham ega.

Rasmiy munosabatlar xizmat majburiyatlariga asoslanadi, norasmiy

munosabatlar esa tashkilot miqyosida xizmat qiluvchi xodimlar o„rtasidagi

ixtiyoriylik va o„zaro xohishga tayanadi. Shu munosabat bilan, boshqaruv

psixologiyasinig asosiy vazifalaridan biri yuqorida ta‟kidlangan munosabatlarni

yanada mukammallashtirishdan iboratdir.

Boshqaruv psixologiyasining boshqa turkum vazifalari boshqaruv Boshqaruv maqsadi va vazifalari boshqaruv munosabatlarini keltirib

chiqaradi va boshqaruv psixologiyasi aynan shu munosabatlar tarkibini o„rganadi.

Ko„rib o„tganimizdek, boshqaruv psixologiyasi boshqaruv maqsadi va

vazifalarni amalga oshirish davomida boshqaruv sub‟yekti va ob‟yekti o„rtasida

yuzaga keluvchi munosabatni talqin etadi. Mazkur munosabat tizimining tashkiliy

qismlari o„zaro itoatdaligi bilan xarakterlanadi.

Tizim ichida amal qiluvchi itoat tamoyili boshqaruv fanida subordinatsiya

deb ataladi va bu ibora orqali tizimning markazlashganligi nazarda tutiladi.

Subordinasiyadan kelib chiquvchi munosabatlar tashkilot xodimlari xulqida itoat

va ijro etish shakllarini nazarda tutadi. Ammo, boshqaruv amaliyoti nafaqat

rahbariyat va itoatdagi xodimlar munosabati, balki bir darajada turuvchi va toifasi

jihatidan barobar tashkilot a‟zolari o„rtasidagi munosabatlarni ham o„rganadi.

Tizimning bunday qismlari o„rtasidagi munosabatlarni o„zaro

muvofiqlashtirish, ular o„rtasidagi hamjihatlik shakllarini yanada

mukammallashtirish koordinatsiya tadbirlarida namoyon bo„ladi.

Boshqaruvdagi subordinatsiya va koordinatsiya munosabatlari tashkilot

miqyosidagi vertikal va gorizontal aloqalarni ajratish zaruratini tug„diradi. Demak,

vertikal aloqalar o„zaro itoatdagi xodimlar o„rtasida yuzaga keluvchi

munosabatlardan iborat bo„lsa, gorizontal aloqalar o„zaro koordinatsiyani, ya‟ni

tizimning teng va mustaqil qismlari o„rtasidagi munosabatlarni nazarda tutadi.

Bundan tashqari, boshqaruv munosabatlari o„zining rasmiy va norasmiy

ko„rinishiga ham ega.

Rasmiy munosabatlar xizmat majburiyatlariga asoslanadi, norasmiy

munosabatlar esa tashkilot miqyosida xizmat qiluvchi xodimlar o„rtasidagi

ixtiyoriylik va o„zaro xohishga tayanadi. Shu munosabat bilan, boshqaruv

psixologiyasinig asosiy vazifalaridan biri yuqorida ta‟kidlangan munosabatlarni

yanada mukammallashtirishdan iboratdir.

Boshqaruv psixologiyasining boshqa turkum vazifalari boshqaruv

19

metodlarini shakllantirish bo„lib, ushbu tadbir tashkilotning samarali faoliyatini

ta‟minlash maqsadidagi ta‟sir etish imkoniyatlarini ishlab chiqishdan iboratdir

Tashkilot personaliga ta‟sir etish uslublarini uch guruhga bo„lamiz:

ma‟muriy, moddiy va ma‟naviy shakllarda ta‟sir etish. Bularning har birida

ma‟lum psixologik mazmun namoyon bo„ladi va boshqaruv psixologiyasi, fan

sifatida, bu choralarning xodimga ta‟sirchanlik imkoniyatini tadqiq etadi.

Bunday ta‟sir etish tadbirlari orasida xodimlarni motivatsiyalash, ya‟ni

bajaradigan mehnatga ishtiyoq uyg„otish masalasiga katta e‟tibor qaratiladi.

Boshqaruv ob‟yektiga ta‟sir etish uslublariga ko„ra, uning bevosita va bavosita

ta‟sir shakllari ajratiladi.

Boshqaruv psixologiyasi fanidagi asosiy tushunchalardan biri, boshqaruv

sub‟yekti va ob‟yekti masalasidir. Bevosita boshqaruv jarayonini ko„z oldimizga

keltirsak, boshqaruv sub‟yekti sifatida rahbarni, ob‟yekt tarzida esa xodimni va

mehnat jamoasini tasavvur etishimiz mumkin. Biroq, rahbar o„z faoliyatini tashkil

etishi va o„z-o„zini boshqarishi uni nafaqat boshqaruv sub‟yekti, balki ob‟yekt

sifatida ham tushunish zaruratini qo„yadi. Rahbarning kasbiy mukammallashuvi,

o„z-o„zini boshqarish malakalarini egallashi, tashkilot va xodimlar boshqaruvidagi

asosiy mavzulardan biriga aylanadi.

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, boshqaruv psixologiyasining

predmeti sifatida, boshqaruv jarayonidagi inson faoliyati qabul qilinadi.Boshqaruv maqsadi va vazifalari boshqaruv munosabatlarini keltirib

chiqaradi va boshqaruv psixologiyasi aynan shu munosabatlar tarkibini o„rganadi.

Ko„rib o„tganimizdek, boshqaruv psixologiyasi boshqaruv maqsadi va

vazifalarni amalga oshirish davomida boshqaruv sub‟yekti va ob‟yekti o„rtasida

yuzaga keluvchi munosabatni talqin etadi. Mazkur munosabat tizimining tashkiliy

qismlari o„zaro itoatdaligi bilan xarakterlanadi.

Tizim ichida amal qiluvchi itoat tamoyili boshqaruv fanida subordinatsiya

deb ataladi va bu ibora orqali tizimning markazlashganligi nazarda tutiladi.

Subordinasiyadan kelib chiquvchi munosabatlar tashkilot xodimlari xulqida itoat

va ijro etish shakllarini nazarda tutadi. Ammo, boshqaruv amaliyoti nafaqat

rahbariyat va itoatdagi xodimlar munosabati, balki bir darajada turuvchi va toifasi

jihatidan barobar tashkilot a‟zolari o„rtasidagi munosabatlarni ham o„rganadi.

Tizimning bunday qismlari o„rtasidagi munosabatlarni o„zaro

muvofiqlashtirish, ular o„rtasidagi hamjihatlik shakllarini yanada

mukammallashtirish koordinatsiya tadbirlarida namoyon bo„ladi.

Boshqaruvdagi subordinatsiya va koordinatsiya munosabatlari tashkilot

miqyosidagi vertikal va gorizontal aloqalarni ajratish zaruratini tug„diradi. Demak,

vertikal aloqalar o„zaro itoatdagi xodimlar o„rtasida yuzaga keluvchi

munosabatlardan iborat bo„lsa, gorizontal aloqalar o„zaro koordinatsiyani, ya‟ni

tizimning teng va mustaqil qismlari o„rtasidagi munosabatlarni nazarda tutadi.

Bundan tashqari, boshqaruv munosabatlari o„zining rasmiy va norasmiy

ko„rinishiga ham ega.

Rasmiy munosabatlar xizmat majburiyatlariga asoslanadi, norasmiy

munosabatlar esa tashkilot miqyosida xizmat qiluvchi xodimlar o„rtasidagi

ixtiyoriylik va o„zaro xohishga tayanadi. Shu munosabat bilan, boshqaruv

psixologiyasinig asosiy vazifalaridan biri yuqorida ta‟kidlangan munosabatlarni

yanada mukammallashtirishdan iboratdir.

Boshqaruv psixologiyasining boshqa turkum vazifalari boshqaruv

19

metodlarini shakllantirish bo„lib, ushbu tadbir tashkilotning samarali faoliyatini

ta‟minlash maqsadidagi ta‟sir etish imkoniyatlarini ishlab chiqishdan iboratdir

Tashkilot personaliga ta‟sir etish uslublarini uch guruhga bo„lamiz:

ma‟muriy, moddiy va ma‟naviy shakllarda ta‟sir etish. Bularning har birida

ma‟lum psixologik mazmun namoyon bo„ladi va boshqaruv psixologiyasi, fan

sifatida, bu choralarning xodimga ta‟sirchanlik imkoniyatini tadqiq etadi.

Bunday ta‟sir etish tadbirlari orasida xodimlarni motivatsiyalash, ya‟ni

bajaradigan mehnatga ishtiyoq uyg„otish masalasiga katta e‟tibor qaratiladi.

Boshqaruv ob‟yektiga ta‟sir etish uslublariga ko„ra, uning bevosita va bavosita

ta‟sir shakllari ajratiladi.

Boshqaruv psixologiyasi fanidagi asosiy tushunchalardan biri, boshqaruv

sub‟yekti va ob‟yekti masalasidir. Bevosita boshqaruv jarayonini ko„z oldimizga

keltirsak, boshqaruv sub‟yekti sifatida rahbarni, ob‟yekt tarzida esa xodimni va

mehnat jamoasini tasavvur etishimiz mumkin. Biroq, rahbar o„z faoliyatini tashkil

etishi va o„z-o„zini boshqarishi uni nafaqat boshqaruv sub‟yekti, balki ob‟yekt

sifatida ham tushunish zaruratini qo„yadi. Rahbarning kasbiy mukammallashuvi,

o„z-o„zini boshqarish malakalarini egallashi, tashkilot va xodimlar boshqaruvidagi

asosiy mavzulardan biriga aylanadi.

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, boshqaruv psixologiyasining

predmeti sifatida, boshqaruv jarayonidagi inson faoliyati qabul qilinadi.

metodlarini shakllantirish bo„lib, ushbu tadbir tashkilotning samarali faoliyatini

ta‟minlash maqsadidagi ta‟sir etish imkoniyatlarini ishlab chiqishdan iboratdir

Tashkilot personaliga ta‟sir etish uslublarini uch guruhga bo„lamiz:

ma‟muriy, moddiy va ma‟naviy shakllarda ta‟sir etish. Bularning har birida

ma‟lum psixologik mazmun namoyon bo„ladi va boshqaruv psixologiyasi, fan

sifatida, bu choralarning xodimga ta‟sirchanlik imkoniyatini tadqiq etadi.

Bunday ta‟sir etish tadbirlari orasida xodimlarni motivatsiyalash, ya‟ni

bajaradigan mehnatga ishtiyoq uyg„otish masalasiga katta e‟tibor qaratiladi.

Boshqaruv ob‟yektiga ta‟sir etish uslublariga ko„ra, uning bevosita va bavosita

ta‟sir shakllari ajratiladi.

Boshqaruv psixologiyasi fanidagi asosiy tushunchalardan biri, boshqaruv

sub‟yekti va ob‟yekti masalasidir. Bevosita boshqaruv jarayonini ko„z oldimizga

keltirsak, boshqaruv sub‟yekti sifatida rahbarni, ob‟yekt tarzida esa xodimni va

mehnat jamoasini tasavvur etishimiz mumkin. Biroq, rahbar o„z faoliyatini tashkil

etishi va o„z-o„zini boshqarishi uni nafaqat boshqaruv sub‟yekti, balki ob‟yekt

sifatida ham tushunish zaruratini qo„yadi. Rahbarning kasbiy mukammallashuvi,

o„z-o„zini boshqarish malakalarini egallashi, tashkilot va xodimlar boshqaruvidagi

asosiy mavzulardan biriga aylanadi.

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda, boshqaruv psixologiyasining

predmeti sifatida, boshqaruv jarayonidagi inson faoliyati qabul qilinadi.