Boshqaruv psixologiyasi darslik

Gender-menejment 
Gender menejment sohasida mashhur asar yozgan ayol mualliflardan biri 
R. Kenter bo„lib, uning 1977-yilda chop etilgan 
“Erkaklar va ayollarning 
tashkilotdagi o„rni”
(“Men and women of the corporation” Bartol, Martin, 1986) 
nomli kitobi alohida o„rin tutadi. Unda o„zi ayollar jinsiga taalluqli bo„lgan muallif 
Kenter xotin-qizlarning ishlab chiqarishda, mehnat jamoasida o„zini qanday tutishi 
va boshqaruv sohasiga intilishi ushbu jamoaning tarkibiga bog„liq bo„ladi, deb 
taʼkillaydi. Masalan, xotin-qizlar kam bo„lgan ishlab chiqarish sharoitlarida ayollar 
o„ziga xos alohida maqomga, erkaklar iborat jamoada ishlaydigan xodima esa 
butunlay boshqacha maqomga ega bo„ladi. Shu nuqtai nazardan, jinsiy tarkibi 
turlicha bo„lgan tashkilotlarda faoliyat yuritadigan ayollarning ikki guruhi 
farqlanadi:
1) biror jins vakili mutloq ko„pchilikni tashkil etgan jamoa: masalan, 
70
Каримова В. ва бошқалар. Гендер-менежмент. Ўқув қўлланма. – Т., 2010. – 78 б. 

---

195 
ko„proq xotin-qizlar ishlaydigan jamoada ular 
dominantlar
deb ataladi;
2) xotin-qizlar tarkiban kamchilikni tashkil etadigan jamoadigi xotin-qizlar 
tokenlar
(inglizcha token – simvol, ramz maʼnosini bildiradi) deb yuritiladi. 
Kuzatishlar shuni ko„rsatadiki, aksariyati erkaklardan iborat bo„lgan 
jamoada atigi ikki-uch nafargina ayol bo„lsa (masalan, harbiylar jamoasi yoki 
xavfsizlik xizmati xodimlari jamoasi kabilar), ushbu jamoadagi xotin-qizlar 
o„zlarini ramziy maʼnodagina namoyon eta oladilar. Xuddi shunday boshqa irq 
yoki millat vakillari soni juda kam bo„lgan jamoada ham qaysi millat ko„pchilikni 
tashkil etsa, ulardangina iborat jamoa mavjudday tuyuladi.
Real ishlab chiqarish munosabatlari sharoitida tokenlar kamchilikni tashkil 
etsalar-da, ularning mavjudligini idrok qilish osonroq bo„ladi va bu o„rinda ularga 
nisbatan mavjud bo„lgan barcha stereotip(bidʼat)lar ishga tushadi, hattoki, agar 
yuqoriga ko„tarilishga daʼvogarning muayyan biror sifati ajralib namoyon bo„la 
boshlasa, bu sifatga boshqacharoq baho berish holatlari ham bo„ladi. Erkaklar 
jamoasida ayollar va rahbarlik organlaridagi xotin-qizlar aynan shunday tokenlar 
rolini bajaradi.
Yuqorida taʼkidlaganimiz Kenter o„z izlanishlarida ana shunday 
tokenlarning norasmiy