|
Suhbatda nimadan saqlanish lozim
Tarbiyali kishi o‘zi haqida eng oxirida gapiradi. Agar undan bu haqda so‘rashgan taqdirda ham mavzuni boshqa tarafga burib yuborishi ma’qul. Shaxsiy muammolar oilaviy yoki do‘stlar davrasida muhokama qilinadi. Jamoatga esa hordiq olish uchun chiqiladi. Uy ishlari va kasalliklar to‘g‘risida yaxshiroq mavzu topolmagan odamlar gapirsinlar. Boshqaning g‘ashiga tegadigan shaxsiy mavzulardan qoching. Ishonchli ma’lumotlarni hammaga tarqatish yaramaydi, bu ko‘proq sergaplikdan dalolat beradi. Ko‘pchilik bunday odamlar bilan masofa saqlashga harakat qiladi. Sababi, diqqat markazida bo‘lish uchun hamma narsaga tayyor bo‘lgan bunday «suhbatdoshlar» hech kimning qadr-qimmati bilan qiziqmaydilar. Zero birovning qusurlarini ko‘rsatishning foydasidan ko‘ra zarari ko‘proq. Boshqalarning aybini ko‘rsatish evaziga o‘zini «minbarga» olib chiquvchilar nafaqat odobsiz, balki axloqsiz ham sanaladilar. Haqiqiy insonlar jamoatda boshqalar aybini aytishdan o‘zlarini tiya biladilar. Suhbat qiziqarli bo‘lmog‘i lozim. Turli pishiriqlar pishirish yoki futbol o‘yinidagi usullar haqidagi mavzular uzoqqa cho‘zilmaydi. Tor doiradagi bunday mavzular haqida gapirish va o‘rgatish davradagilarni charchatib qo‘yishi mumkin. Shunchaki gapdonlik uchun kerak-kerakmas behuda gaplarni gapirishdan hech kim lazzatlanmaydi. Agar tinglovchilar sizni so‘zlaringizga nisbatan diqqatsiz bo‘la boshlasalar, suhbatni to‘xtating; so‘zlaringiz qiziqarli ekanligiga amin bo‘lsangizgina suhbatlashing. Faqat tinglovchilik qilish ham odamlarni zeriktiradi, ba’zida siz ham biron-bir fikr berish orqali o‘z munosabatingizni bildirib turganingiz ma’qul. Guruh bo‘lib jamoadan chiqib ketmang. Agar shunday istagingiz bo‘lsa, uyingizga o‘zingiz istagan odamlarni taklif qilishingiz mumkin. Baland martabadagi kishilar to sizga murojaat qilmagunlariga qadar, hadeb ular bilan muloqot qilishga shoshilmang. Yakunlanmagan suhbatni o‘rtasida tashlab ketmang. Agar suhbatdoshlardan biri sizga qarshi fikr bildirsa, jizzakilik qilmang, garchi mavzu o‘ta qiziqarli bo‘lgan taqdirda ham qolganlar sizning emas, sizga qarshi bo‘lgan kishi tarafini olishlari mumkin. Davrada biror odam bilan shivirlashga o‘tmang. Bu atrofdagilarning g‘ashiga tegadi. So‘zlashayotganda sekin va bosiqlik bilan gapiring. Nigohingiz suhbatdoshingizning tugmachasi yoki boshqa narsasiga emas, balki uning nigohiga qadalgan bo‘lishi lozim. Boshqalarni qo‘l bilan ko‘rsatish yaramaydi. Suhbat chog‘ida qo‘llar suhbatdoshning yelkasida bo‘lishi shart emas. Stol atrofidagi suhbat diqqat-e’tiborni jalb qilishi, Ayniqsa,, hurmat yuzasidan o‘ng tomondagi ayolga qaratilgan bo‘lishi kerak. Umumiy suhbatga bir chekkada o‘tirgan uzoqdagi odam bilan so‘zlashib, shovqin qilish orqali halaqit bermang. Shoshib turgan kishi bilan suhbat olib borishga harakat qilmang. Agar erkak ayol bilan ketayotgan bo‘lsa, uni faqat zarurat yuzasidan to‘xtab gaplashish mumkin. So‘zlariga qarab tanishlaringizga baho bermang, uning amali so‘zlaridan yaxshiroq bo‘lishi mumkin.
Muomala madaniyatining asosiy tushunchalari va tuzilishi
Muomala shaxslararo munosabatning shunday ko‘rinishiki, uning yordamida odamlar bir-birlari bilan axloqiy, estetik, madaniy, siyosiy va ruhiy jihatdan aloqaga kirishadilar, ta’sir o‘tkazadilar va ta’sirlanadilar. Shu boisdan muomala ijtimoiy kategoriya sifatida turmushning barcha sohalarida qo‘llanish mohiyatiga ko‘ra bevosita yoki bilvosita ishtirok etadi.
Muomala jarayoni ikki taraflama xarakterga ega: u o‘z mohiyatiga ko‘ra axborot yoki ma’lumotlarni shunchaki uzatish va qabul qilishga qaraganda keng qamrovli bo‘lib, ikki yoki undan ortiq insonlar o‘zaro ta’sirining murakkab tizimi hisoblanadi. Shunga ko‘ra muomala akti bir insonning boshqa inson(lar) bilan muomalaga kirishib, unda o‘zinikiga o‘xshash xususiyatlarni topa olishi, ularga munosib javob qaytarishi. Ular bilan o‘zaro muloqotda optimal darajaga erishsagina o‘zining muomala jarayonidagi munosib o‘rniga ega bo‘ladi. Bunday holatda muomala, eng avvalo,, sub’yekt-sub’yektga munosabati tarzida ko‘zga tashlanadi.
Shunday holatlar ham bo‘ladiki, muloqot jarayonida hamkorlarning o‘zaro muloqotida umumiy manfaatlar kuzatilmaydi, shu bilan birga, bu holat hamkorlikning uzilishiga ham olib kelmaydi. Bunday holat aksariyat hollarda siyosiy, iqtisodiy soha vakillarining o‘zaro kuzatuvchi va ekspert sifatida ishtirok etadigan uchrashuvlarida kuzatiladi.
Har qanday ijtimoiy faoliyat kabi muloqot ham o‘zining muayyan sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lib, ular fikrlar va tuyg‘ular olamiga kirib borish asosida yuzaga keladi. Bu ko‘rsatkichlar ularni yuzaga keltiradigan asosiy sohalardan mustaqil tarzda guruhlashtiriladi. Bular: a)individual- shaxsiy; b)sotsial-psixologik; v)predmetli-amaliy. Muloqotdan ta’sirlanish jarayonida yuqoridagi ko‘rsatkichlar bir-biri bilan bevosita bog‘lanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
