Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish

Nazorat savollari
1.
Tarmoq topologiyasi va turlari
2.
Cisco Packet Tracer- da marshrutizator konfiguratsiyasini tavsiflang ;
3.
Ping nimani ko'rsatadi?
4.
Tugunlarni sozlash nima uchun kerak?
 

---

171 
6-LABORATORIYA ISHI
CISCO PACKET TRACER DASTURIDA TELNET VA SSH PROTOKOLI BILAN 
ISHLASH
Ishdan maqsad: 
Cisco Packet Tracer dasturida
 
Telnet va SSH protokollarining asosiy vazifasi, 
ularning afzallik va kamchiliklari haqida nazariy ma`luotlarga ega bo`lish, mazkur protokollar 
bilan ishlash ko`nikmalariga ega bo`lish. 
Nazariy qism 
Telnet Internetda va TCP / IP-ga asoslangan tarmoqlarda keng tarqalgan terminal emulyatsiya 
protokoli. Bu terminal yoki shaxsiy kompyuter foydalanuvchisiga masofaviy kompyuter tizimiga 
kirishga va dasturlarni bajarishga imkon beradi. Telnet protokoli dastlab ARPAnet uchun ishlab 
chiqilgan va TCP / IP aloqa protokolining muhim qismidir. Telnet bilan bog'liq uchta asosiy 
muammo mavjud bo'lib, bu xavfsizlik nuqtai
nazaridan zamonaviy tizimlar uchun to'g'ri tanlov hisoblanmaydi:
-
Odatiy "telnet demoni" yillar davomida aniqlangan bir nechta zaifliklarga ega.
-
Telnet o'rnatilgan ulanish orqali yuborilgan har qanday ma'lumotlarni (shu jumladan 
parollarni) shifrlamaydi va shu sababli ulanishni eshitish va parolni keyinchalik zararli 
maqsadlarda ishlatish mumkin bo'ladi.
-
Telnetda autentifikatsiya tizimining mavjud emasligi, ikkita masofaviy xostlar o'rtasida 
o'rnatilgan ulanish o'rtada uzilmasligiga kafolat bermaydi.
Umumiy Internet kabi xavfsizlik muhim bo'lgan tizimlarda telnet protokolidan foydalanish 
nomaqbuldir. Telnet seanslari ma'lumotlarni shifrlashni qo'llabquvvatlamaydi. Bu shuni 
anglatadiki, telnet seansi orqali ulangan ikkita masofaviy kompyuterlar orasidagi tarmoqdagi 
biron bir marshrutizator, kommutator yoki shlyuzga kirish huquqiga ega bo'lgan har bir kishi
o'tayotgan paketlarni ushlab qolishi va tizimga tcpdump va Ethereal kabi ixtiyoriy hamma 
foydalana oladigan utilitalar yordamida osongina kirishi va parolni olishi mumkin.
Ushbu kamchiliklar yanada xavfsiz va funktsional SSH protokoli foydasiga telnetdan juda tez 
chiqib ketishiga olib keldi. SSH telnet tomonidan taqdim etiladigan barcha funktsiyalarni, 
foydalanuvchi nomlari va parollar kabi ma'lumotlarni ushlab olishni (perexvat ) oldini olish 

---

172 
uchun samarali kodlash bilan ta'minlaydi. SSH-ning ochiq kalitlarini autentifikatsiya qilish tizimi 
masofadan turib kompyuterning kimligini da'vo qilganligini ta'minlaydi.
SSH protokoli kuchli ma'lumotlarni shifrlash algoritmini, ishonchli foydalanuvchi va server 
autentifikatsiya tizimini joriy qilish orqali uzatiladigan ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlash, 
uzatilayotgan ma'lumotlarning yaxlitligini kuzatish tizimini ta'minlash, shuningdek xavfsiz 
tunnellarni o'rnatish uchun TCP-ga asoslangan ilovalarni inkapsulyasiya qilish uchun ishlab 
chiqilgan.
2.82-rasm. Telenet masofadan boshqaruv 
Windows-da TELNET va SSH orqali terminal emulyatsiyasini ta'minlaydigan ko'plab 
dasturlar mavjud. Albatta, eng oson yo'li Microsoft-ning Windows bilan ta'minlaydigan telnet 
dasturidan foydalanish. Afsuski, u to'g'ridan-to'g'ri kesish va yopish operatsiyalari kabi bir qator 
tanish vositalarga ega emas. Bundan tashqari, TELNET protokolini amalga oshirishda bo'lgani 
kabi, ushbu dastur ham o'zining xavfsizlik kontseptsiyasiga ega emas. Yaxshiyamki, Windows-
da turli xil terminal emulyatorlari mavjud; ular Microsoft-ning telnet dasturiga qaraganda ancha 
rivojlangan.
Eng muvaffaqiyatli tanlov - bu VanDyke Technologies, Inc-dan SecureCRT. Ushbu arzon 
narxlardagi tijorat mahsuloti ishonchli kirish emulyatori va SSH aloqalarini birlashtiradi. Kalit 
uzunligi 56 dan 256 bitgacha bo'lgan ma'lumotlarni shifrlashni, shuningdek boshqa dasturlarni, 
xususan elektron pochtalarni port yo'naltirishni qo'llab-quvvatlaydi.
TELNET va SSH protokollarining asosiy vazifasi masofaviy tizimga kirish imkoniyatini 
ta'minlashdir. Ushbu xususiyat ushbu protokollardan deyarli cheksiz foydalanishni ta'minlaydi:
-
Ular tizim ma'murlari tomonidan tarmoqdagi kompyuterlarni masofadan sozlash uchun 
ishlatilishi mumkin, bu esa ish joyidan chiqib ketmasdan bevosita vazifalarini bajarishga imkon 
beradi.

---

173 
-
Ulardan Internetda ishlaydigan ko'p foydalanuvchi Dungeon o'yinlarida foydalanish 
mumkin (bu juda noqulay bo'lsa ham).
-
Ulardan SMTP pochta serveri yoki DNS domen nomi serveri kabi turli xil tarmoq 
xizmatlarini sozlash uchun foydalanish mumkin.
-
Ulardan ulangan kompyuterlar, masalan, modem orqali fayllar almashish uchun 
foydalanish mumkin.
Yuqorida aytilganlarning barchasi TELNET protokoli faqat kichik tarmoqlarda foydalanish 
mumkin, chunki uzatilayotgan ma'lumotlar hech qanday ahamiyatga ega emasligiga ishonch 
hosil qilinadi. SSH protokolining imkoniyatlari deyarli cheksizdir.
Amaliy qism
1. Cisco Packet Tracer-da kichik bir topologiyani yarataylik. Telnet qilaylik - mahalliy tarmoq 
orqali marshrutizatorga ulanish. Cisco marshrutizator, kommutator va kompyuterni ish 
maydoniga qo'shgandan so'ng, biz barcha qurilmalarni kabellar bilan ulaymiz.
CLI buyruq satrini ochish uchun Router-ni ikki marta bosing. Dastlabki o'rnatishni o'tkazib 
yuborish uchun "Yo'q" deb yozing va Enter ni bosing. 
2.83 rasm. Routerda Telnet-ni yoqish uchun quyidagi buyruqlarni bajaring: