Bоshlang‘ich ta’lim mеtоdikasi kafеdrasi оna tili nazariyasi va amaliyoti

5-Tarqatma material


O`qing. Unli fonemalarni tilning gorizontal, vertikal harakatiga va lablarning ishtirokiga ko`ra guruhlab, quyidagi chizmaga joylang.
Tilim bormas aslo ko`r qiz demakka,
Siz ham bir eshiting «Dugoh”, “Bayot”ni.
CHamamda, ko`z nuri ko`chgan yurakka,
SHuning-chun u kuylar qaynoq hayotni.(O. Xoldor.)

Tilning gorizontal harakatiga ko`ra		Tilning vertikal harakatiga ko`ra			Lablarning ishtirokiga ko`ra
Til oldi	Til orqa	Yuqori tor unlilar	O`rta keng unlilar	Quyi keng unlilar	Lablangan	Lablanmagan

6-Tarqatma material


Quyidagi gap tarkibidagi unli tovushlarni uch tomondan (tilning gorizontal harakatiga ko‘ra, tilning vertikal harakatiga ko‘ra, lablarning ishtiroki jihatidan) tahlil qilib, guruhlarga ajratib yozing.


Namuna: o - orqa qator unli, quyi keng unli, lablangan unli.


Og‘zaki. 1. Zohid Mahmudov Ehsonovni so‘roqqa chaqirishga chaqirdi-yu, keyin to‘g‘ri qildimmi, deb boshi qotdi.(T.Malik)
Yozma. 1. Avtobus aeroport yonidan o‘tayotganida Zelixon tushib qoldi.(T.Malik)
SAVOL-JAVOB ORQALI TALABALAR BILIMINI ANIQLASH VA MUSTAHKAMLASH

1. 
   Fonetikaning obyekti nimalardan iborat?
   
2. 
   Fonetikaning maqsadi nima?
   
3. 
   Fonetik birliklar qaysilar?
   
4. 
   Fonetikaning qanday turlari bor?
   
5. 
   Nutq tovushlarini o‘rganish aspektlari qaysilar?
   
6. 
   Nutq tovushlarining o‘ziga xos jihatlari nima?
   
7. 
   Til tovushi va nutq tovushining munosabatini tushuntiring.
   
8. 
   Fonema nima?
   
9. 
   Fonologiyaning paydo bo‘lishi.
   
10. 
    Fonemaning ijtimoiy vazifasini tushuntiring.
    
11. 
    Fonema varianti nima?
    
12. 
    Fonemaning doimiy belgisi nima?
    
13. 
    Tovush va harfning farqni ayting.
    
14. 
    Nutq tovushlarining biologik asosini nima tashkil etadi?
    
15. 
    Nutq apparatini qanday a’zolar tashkil etadi?
    
16. 
    Nutq a’zolari nechaga bo‘linadi?
    
17. 
    Nutq apparatini o‘rganishning ahamiyati nimada?
    
18. 
    Havo manbai, ovozni shakllantiruvchi qo‘shimcha ton manbai kabi vazifa bajaruvchi a’zolar qaysilar?
    
19. 
    Artikulyasiya nima?
    
20. 
    O‘zbek tilining artikulyasiya bazasi deganda nimani tushunasiz?
    
21. 
    Artikulyasiya necha bosqichdan iborat?
    
22. 
    Tovushning fizik akustik belgilari nimalar?
    
23. 
    Tovushning balandligi nima?
    
24. 
    Tovush kuchi nimaga bog‘liq?
    
25. 
    Tovush kuchi tovush va nutqning qaysi jihatlarini belgilaydi?
    
26. 
    Tovush tembri nima?
    
27. 
    Tovush tembri vositasida nimalar farqlanadi? (odamlarning ovozi)
    
28. 
    Tovushning sifat va miqdor belgilariga nimalar kiradi?
    
29. 
    Vokalizm nima?
    
30. 
    O‘zbek adabiy tili vokalizmi qanday fonemalarni o‘z ichiga oladi?
    
31. 
    Unli fonemalar undoshlardan qanday farqlanadi?
    
32. 
    Unli fonemalar tasnifi nimalarga asoslanadi?
    
33. 
    Lablarning ishtirokiga ko‘ra unlilarning turlari?
    
34. 
    Tilning vertikal harakatiga ko‘ra unlilarning turlari?
    
35. 
    Tilning gorizontal harakatiga ko‘ra unlilar qanday tasniflanadi?
    
36. 
    Unlilardagi qaysi belgilar fonologik xarakterda?
    
37. 
    Konsonantizm nima?
    
38. 
    Hozirgi o‘zbek adabiy tilida undoshlar miqdori nechta? Miqdordagi xilma-xillik sababi?
    
39. 
    Tovush fokusi nima va uning ahamiyati qanday?
    
40. 
    Undosh fonemalar qaysi belgilariga ko‘ra tasnif qilinadi?
    
41. 
    Artikulyasiya o‘rniga ko‘ra undoshlar tasnifi?
    
42. 
    Artikulyasiya usuliga ko‘ra undoshlar tasnifi?
    
43. 
    Un paychalari ishtirokiga ko‘ra qanday tasniflanadi?
    
44. 
    Ovoz va shovqin munosabatiga ko‘ra undoshlar tasnifi?
    
45. 
    O‘zbek tili konsonantizmidagi munozarali masalalar?