Bоshlang‘ich ta’lim mеtоdikasi kafеdrasi оna tili nazariyasi va amaliyoti

Sonlarning hisob so`zlari bilan qo`llanishi
Sanoq sonlar bilan qo`llanib, noaniq miqdor tushunchasini ifodalaydigan so`zlar hisob so`zlari (numerativlar) deyiladi. Bunday so`zla sanoq son bilan sanaladigan narsalarni bildiradigan so`zlar o`rtasida keladi: besh so`m pul, yuz gramm yog`, o`n yil vaqt. Bunday so`zlar aslida ot turkumiga mansub bo`lib, o`z lug`aviy ma’nolarini qisman yo`qotgan holda noaniq miqdor ifodalaydigan bo`lib qolgan so`zlardir.
Hisob so`zlari quyidagi guruhlarga bo`linadi:
Predmetni yakkalab hisoblash uchun ishlatiladigan: dona, nusxa, tup, bosh, nafar.
Butunning qismini hisoblash uchun: parcha, varaq, burda, og`iz, luqma, siqim, tilim, chumdim, qultum, yutum, ho`plam, tomchi, chaqmoq, nimta, to`g`ram, poy, toqa, bo`lak, shingil.
To`dalab ko`rsatuvchi: gala, to`p, guruh, dasta, quchoq, bog`, shoda, hovuch.
Juftlab ifodalovchi: juft, para.
Og`irlikni o`lchaydigan: gramm, kilogramm, sentner, tonna, misqol, pud, botmon, qadoq, paysa.
Uzunlik o`lchovini bildiradigan: millimetr, santimetr, metr, kilometr, chaqirim, gaz, tosh, qarich, quloch, qadam.
Yosh o`lchovini bildiradigan: yashar, yoshlik, oylik, kunlik.
Vaqt o`lchovini bildiradigan: soniya, soat, kun, oy, hafta, yil.
Qiymat o`lchovini bildiradigan:so`m, tiyin, tanga, miri, paqir.
Bulardan tashqari quyidagi hisob so`zlari son va fe’l orasida kelib, harakat miqdorini bildiradi: marta, navbatda, karr, bor, hissa, qatra, sidra, daf’a.


MAVZU YUZASIDAN TARQATMA MATERIALLAR
1- Tarqatma material
Quyidagi so‘zlarni turkumlarga ajrating.

Osmon , quyosh, gul, bashar, chaqmоq, uy, yo‘l, bola dinоzavr, uzоq, ishla, g‘azal, kоinоt, ayol, оdоb, daryo, rеjalashtirish, tabib, jadallashtirish, ekmоq, оlim, magistratura, bakalavr, zilzila, tоshqin, kuldi, sun’iy, agrоtехnika, istе’mоl, yig‘lamоq, yilnоma, sariq,yoqilg‘i, hafta, sut, maktab, inson.

2-tarqatma material
Yangi otlar yasang va gaplar tuzing.
Ish, gul, bel, mehnat, paxta, kitob.