Boshlang’ich sinfda kelishik qo`shimchalari bilan turlanishi reja: Kirish

Vosita kelishigi. Yuqorida ta’kidlanganidek, bu kelishik qadimgi turkiy tilga oid bo’lgan hodisadir. Lekin u XIII-XIV asr yodgorliklarining ayrimlarida uchrab turadi. Fasih tilin javab berdi (Taf.). Ani' kishilar ko’zin ko’rgan bar-mu.(Taf).
Vosita kelishigi XV asrga oid manbalarda Lutfiy, Atoiy asarlarida ham uchraydi. Lekin bu davrda vosita kelishigining iste'mol doirasi chegaralangan bo’lib, ma’nosi toraygan.
Vosita kelishigi formasidagi so’zlarning ravish kategoriyasiga o’tgan. Ravish kategoriyasiga o’tish,asosan, payt bildiruvchi so’zlar doirasida bo’lgan. Bu so’zlar tarkibidagi -i’n,-in, -yn,-yn,-n Vosita kelishigi affiksi bo’lib, keyinchalik so’zning tarkibiy qismiga aylangan va bunday so’zlar ravish sifatida shakllangan.

3. 
   Otlarda kelishik vazifasi
   

Kelishiklar gapda otning yoki otlashgan so'zning fe'lga, ba'zan boshqa so’z turkumiga munosabatini ifodalaydigan formalardir. Eski o’zbek tilida hozirgi o'zbek tilidagidek 6 ta kelishik shakli saqlangan. Turkiy tillar taraqqiyotining qadimgi davrlari uchun xarakterli bo’lgan vosita kelishigi shakli XIII-XIV asrlarga oid yozma yodgorliklar tilida ham ma'lum darajada qo’llangan. XV asr va undan keyingi davrlarda vosita kelishigining qo’llanishi ancha chegaralangan bo'lib, o’zining grammatik xususiyatini yo'qotgan va kelishik kategoriyasi sifatida iste'moldan chiqqan. Shu davrdan boshlab vosita kelishigi shaklida qo'llangan so’zlar ravish kategoriyasiga o’tgan yoki o’tish jarayonida bo’lib, payt, holat kabi ma'nolarni ifodalashga xizmat qiladi: Aq urub, faryad yetvr-men sensizin \\ Bu vujudo'mdo'n salo'btur yalguz un (Lugf.). Bolsa jannatda Atayi sensizin, 'o'lgay fo'gan (Atoiy).

Bosh kelishik. Odatdagidek, bu kelishik maxsus ko'rsatkichga ega bo'lmaydi. Uning asosiy sintaktik funksiyasi ega vazifasida kelishidir: Sakkokiy ul ap manzo'yao'na xud yete bo'lmes (Sakk.). Anda kop ulamalar davra ali'b o’lturubturlar (Furq). Shu bilan birga, bosh kelishikdagi so’z kesim va ikkinchi darajali bo’lak vazifasida ham keladi.