Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

даланган ҳолда мавжудликка 
(ҳақиқатга) 
айланган
фикрдир. Н у т қ нутқ аъзоларининг ҳаракати жараё-
нида пайдо бўлади. Руҳий ҳодиса бўлган тилнинг ифо-
да воситалари нутқ ихтиёрига ўтгач, ҳақиқатга айла-
надн. Демак, н у т қ нутқ фаолиятинннг маҳсулотндан,
маълум шаклга киришидан иборат1.
Нутқ икки хил бўлади: и ч к и н у т қ ва т а ш қ н
н у т қ.
Нутқ киши онгида ҳам ҳосил бўлиши мумкин. Бун-
да у ҳали реаллашмаган тил унсурларидан ташкил то-
падн. Бу 
и ч к и
н у т қ д и р .
Кишиларнинг оғиз оч-
масдан фикрлаши, мунозара 
юритиши, ўйлашн и ч к и
н у т қ қ а мисол бўлади.
Упкадан келган ҳавонинг нутқ органларига таъсирн,
шу таъсир натижаснда уларнинг ҳаракати билан аниқ
товушлар сифатида юэага 
келадиган 
нутқ 
т а ш қ и
н у т қ д и р .
Нутқ ҳаракатдаги тилдир. 
Нутқ 
тилга
тегишли нарсаларни маълум вақт бўлагида бир-бири-
га қўшади, ҳаракатга келтиради. 
Нутқ сўз шакллари,
эркин бирикмалар, сўз тартиби ва 
гаплардан ташкил
' 
С. Усмонов.
Умумнй тилшунослик. Тошкент, 1972, 144- бет.
20
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

топади. Нутқ жараёни тугаб, фикр 
тингловчига етиб
боргач, нутқ ҳам тугайди. Демак, сўз шакллари, эркин'
сўз бирикмалари, сўз тартиби, гапнинг турли кўриниш-
лари нутқникидир. Тилдагн ифода воситалари чегара-
ланган бўлишига қарамасдан, нутқ чексиздир. Тил во-
ситалари нутқ ихтиёрига ўтгач, улардан 
чексиз миқ-