Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

халқ уни 
ақлсиэ
дейди...»1
Сўзнинг қадри, ундан фойдаланиш, кам сўзлаб, кўп
маъно юклаш, равшан фикрлаш каби масалалар устида
XII—XIII аср мутафаккирлари Юсуф Хос Ҳожиб, Аҳмад
Югнакийлар ҳам ибратли фикрлар билдирганлар.
Улуғ шоир Юсуф Хос Ҳожиб туркий 
халқларнинг
XII асрдаги ажойиб бадиий ёдгорлиги бўлган «Қутадғу
Қ а р а н г: «Қобуснома», Тошкент, 1968.
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

билиг» («Бахт келтирувчи билим») асарида сўзларни
тўғри танлаш ва қўллаш ҳақида: «Билиб 
сўзласа сўз
билиг саналур» деган эди.
Қисқа сўзлаш, сўзларга иложи борича кўпроқ маъно
юклаш ҳақида:
Угуш сўзлама сўз бирор сўзла оз,
Туман сўз тугунин бу бир сўзла ё з1
дейди. Мазмуни:
Сўэни кўп сўзлама, камроқ сўзла. Туман 
(минг)
сўз тугунини шу бир сўз билан еч.
Гапиришдан мақсад сўзловчи 
кўзда тутган нарса„
ҳодиса, воқеаларни тингловчига тўғри, таъсирчан ет-
каэишдан иборат. Шундай экан, нутқнинг 
тўғрилиги„
равонлиги ва мантиқийлигига эришиш муҳим 
аҳамият
касб этади. Мутафаккир сўзловчини тилнинг аҳамия-
тини тушунган ҳолда, ҳовлиқмасдан, сўэнинг маънола-
рини яхши англаб, нутқни равон қилиб туэишга чақи-
ради:
Тил асғи талим бор, басинма ўкуш,—
Ара ўгдилур тил, ара минг сўкуш.
Неча мундоғ эрса билиб сўзла сўз.
Сўзинг бўлсу кўрсу қарағуқа кўз2.
(Тилнинг фойдаси талайдир, ортиқча ҳовлиқма,
Гоҳо тил, мақталади, гоҳо сўкилади.
Модомики шундай экан, сўзни билиб сўзла,
Сўзинг кўр учун кўз бўлсин, (у) кўра билсин.)