Бошланғич таълим кафедраси

Фойданилган адабиѐтлар 
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 2 ноябрдаги ―Олий 
малакали илмий ва илмий-педагогик кадрлар тайѐрлаш тизимини янада 
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида‖ги ПҚ-1426-сонли Қарори. 
2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил майдаги ―Олий 
таълим муассасаларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш ва юқори 
малакали мутахассислар тайѐрлаш сифатини тубдан яхшилаш чора-тадбирлари 
тўғрисида‖ги ПҚ-1533- сонли Қарори.

---

156 
3. Мусурмонова О. Касбий фанларни ўқитишда илғор педагогик 
технологиялардан фойдаланиш.-Т., 2013. 
TA‟LIM JARAYONIDA FANLARARO ALOQADORLIKNI 
SHAKLLANTIRISHNING O„ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 
Salohiddinova M.M.,
Surxondaryo viloyati, Sherobod tumani,2-umumta‟lim maktabi 
Avazova D. 
Surxondaryo viloyati, Sherobod tumani,42-umumta‟lim maktabi
Agar bolalar erkin fikrlashga o‗rganmasa, berilgan ta‘lim samarasi past
bo‗lishi muqarrar. Albatta bilim kerak. Ammo bilim o‗z yo‗lida. Mustaqil fikrlash
esa, katta boylikdir. O‗qituvchining bosh vazifasi o‗quvchilarda mustaqil fikr
yuritish ko‗nikmalarini hosil qilishdan iborat. [1.312]
―Ta‘lim to‗g‗risida―gi Qonun va ― Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga
oshirish uchun zamon talablariga javob bera oladigan ta‘lim muassasalaridagi
sifatli ta‘limni, hamda bu jarayonlarni ta‘minlovchi pedagogning bilim saviyasi va
kasbiy tayyorgarligini bevosita fanlararo aloqadorlik-integratsiyaning mazmuni deya
e‘tirof etdik. Shu asosda, O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyev
ta‗lim jarayonidagi islohotlar samarasini kuchaytirish maqsadida aynan ushbu yilni
―Bilimli avlod-buyuk kelajakning, tadbirkor xalq- farovon hayotining, do‗stona
hamkorlik esa- taraqqiyotining kafolatidir‖-deya ezgu g‗oyalar ustuvor bo‗lgan shior
asosida boshlab berdilar. Buning zamirida barkamol avlodni tarbiyalash negizida
ta‘lim sifatini yanada oshirish, kadrlar malakasini kuchaytirish, ta‘limning barcha
turlarida sifatli dars tizimini zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida olib
borish jarayonini mukammallashtirish lozimligini anglatadi. 
Hozirgi vaqtda ta‘lim jarayonida fanlararo aloqadorlik asosida interaktiv
metodlar , innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarni o‗quv
jarayonida qo‗llashga bo‗lgan qiziqish kundan-kunga kuchayib bormoqda[3.3]. 
Ilmiy dunyoqarashni shakllantirishda yashirin aloqadorlik va bog‗anishlarni aniqlay
bilish, fanlararo bog‗anish, ya‘ni uzviylikni ta‘minlash ham bugungi kunning
dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Chunki fanlararo aloqadorlik ta‘minlangan
holdagina o‗qituvchi o‗quvchilarda o‗zining faniga bo‗lgan qiziqishni oshirib,
mazkur fanni o‗zlashtirshiga yordam beradi. Fanlararo aloqadorlikni tizimli
ravishda tashkil etish o‗quv tarbiya jarayonining aloqadorlik darajasini mujassam
etadi. Fanlararo aloqadorlik tushunchasi o‗quvchi shaxsida mustaqil ishlash, ijodiy
qobiliyatlarni shakllantirish, darslarda faol ishtirokning yuzaga kelishi orqali bilim,
ko‗nikma va malakalarni egallay olishda asosiy vosita bo‗la oladi. Ijtimoiy
taraqqiyotning barcha sohalarida o‗ziga xos bog‗iqliklarni ifoda etib, birgalikda
hamkorlikni rivojlanishni nazarda tutadi. Integrativ o‗qitishning maqsadi boshlang‗ich 
ta‘limda tarbiyalashning rivojlantirish asosi bo‗lgan tabiat va jamiyat haqida to‗liq 
tasavvurga ega bo‗lish, ularni rivojlanish qonunlariga o‗z munosabatini shakllantirishdan 
iborat.
Boshlang‗ich sinf o`qituvchisiga integratsiyalangan darslarga o‗tish oson,
chunki bir o‗zi hamma fanlarni o‗qitadi[2.32]. O‗quvchi qanchalar yosh bo‗lsa, u

---

157 
shuncha kam biladi. Shuning uchun boshlang‗ich ta‘limda integratsiya imkonlari 
chegaralangan. Boshlang‗ich ta‗limda amalda ichki va fanlararo aloqalardan
foydalanish va rivojlantirish kerak. Boshlang‗ich ta‘limda integratsiya ―oz - oz hamma 
narsadan‖ usuliga ega. Bolalar boshlang‗ich ta‘limda juda ko‗p hodisa, tushuncha,
fanlar bilan tanishishadi, lekin ular to‗g‗risida elementlar tushuncha olishadi. 
Keyingi yillarda mavjud bilimlarini to‗ldirib va kengaytirib borishadi. Shuning uchun
o‗qituvchi bir xillikdan qochishi va rang - barang shakl va usullarda dars o‗tishi talab 
etiladi.Integratsiyalangan darslar charchoqni va taranglikni o‗quvchilardan oladi
faoliyatning bir turidan ikkinchisiga o‗tishi hisobidan ziyraklik va hozirjavoblikka 
o‗rgatadi. Lekin 1-2-sinflarda integratsion darslarga uncha berilmaslik tavsiya etiladi.
Chunki bolaning bilim zaxirasi ko‗p emas , grammatik, matematik va texnik 
ko‗nikmalari shakllanib ulgurmagan. Chunki integratsiya mavjud mavzuni
kengaytiradi, chuqur tahlil qilishni talab qiladi, hodisalarni umumlashtiradi, ularning
bilim doirasi boshqa fanlar hisobiga kengayadi. O‗quvchilar mustaqil tarzda
shuncha ishni bajarishga kuchi yetmasligi mumkin.O‗z navbatida o‗qituvchiga juda
ko‗p talablar qo‗yiladi. Integratsiyalashgan dars o‗qituvchidan qo‗shimcha
tayyorgarlik, katta bilimdonlik, yuqori kasb mahoratini talab qiladi.
O‗qituvchi qachon va qanaqa fanlarni integratsiyalash mumkin yoki
integratsiyalash shartligini bilish muhim ahamiyatga ega?
Boshlang‗ich maktabda fanlararo aloqadorlikni amalga oshiruvchi bo‗g‗in
vazifasini o‗qituvchining o‗zi bajaradi. U bolalarning arifmetikaga, yozishga, tabiiy
ko‗pgina boshlang‗ich tushunchalarni va yana ko‗pgina narsalarga o‗rgatadi, o‗z
kuch va imkoniyatlari darajasida bu ishni amalga oshiradi. Boshlang‗ich sinflarda bir 
o‗quvchining dars berishi aloqadorlikning bir usuli, deb hisoblasak ham bo‗ladi 
Masalaning bunday qo‗yilishi fanlararo aloqadorlikning turli ta‘lim pog‗onalarida turli 
xususiyatlarga egaligidir. Boshlang‗ich maktabda integratsiyani bir-biriga nisbatan 
yaqin fanlarni birlashtirish asosida ko‗rishmaqsadga muvofiq. Boshlang‗ich sinf 
o‗quvchilarini o‗qitishda dars samaradorligiga erishish uchun integratsiyalashga
e‘tibor berishi shart.