104
SINFDAN TASHQARI TARBIYAVIY ISHLARNI TASHKIL
ETISHNING AHAMIYATI
Tuzikenova Juldizay Amantaevna,
Nukus davlat pedagogika instituti Boshlang„ich ta‟lim 1-bosqich magistranti
Azatbaeva Nargiza Adilbaevna,
Termiz davlat universiteti 1- kurs talabasi
Hozirgi paytda, fan va madaniyatning eng so‘nggi yutuqlari asosida kelajagimiz
bo‘lgan yosh avlodni hayotga tayyorlashning samarali shakl va uslublarini izlash
nihoyatda zarurdir. Tarbiyaviy ishlarni davr talabiga javob beradigan holga keltirish
uchun tarbiyaning asosi bo‘lgan barcha g‘oyalar qaytadan ko‘rib chiqilishi,
asosiy
e‘tibor bola shaxsiga qaratilishi, yillar davomida to‘plangan ijobiy tajribadan unumli
foydalanish maqsadida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7
fevraldagi PF-4947-sonli Farmonida 2017 - 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha ―Xarakatlar strategiyasi‖da
Ta‘lim va fan sohasini rivojlantirish va Yoshlarga oid davlat siyosatini
takomillashtirish bandlarida amalga oshirilishi kerak bo‘lgan chora-tadbirlar tarbiya
sohasida katta ahamiyat kasb etadi.
Tarbiya faqat o'qituvchilar tarkibi va oilaviy majburiyatlar bilan cheklanmasligi
kerak. Sinfdan tashqari mashg'ulotlar o‘quvchilar manfaatlariga muvofiq tashkil
etilishi kerak. «Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar‖ koncepciyasi Xalq
ta‘limi vazirligi tomonidan 1993yili tasdiqlangan edi. Oliy Majlisning IX sessiyasida
qabul qilingan ―Ta‘lim to‘g‘risida‖gi va ―Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi
to‘g‘risida‖gi Qonunlari, Respublikamizda ma‘naviyatga alohida e‘tibor
berilayotganidan dalolat beradi. Bolaga ta'sir qiladigan va asosan qo'shimcha ta'lim
madaniyat, fan, ijodkorlik, harakatlar orqali bo'lishi kerakligini bilishimiz kerak.
Sinfdan tashqari mashg'ulotlarning mazmuni va tashkil etilishi maktabning
tarbiyaviy ishlariga bo'ysunishi kerak. Maktabdan tashqari mashg'ulotlar
samaradorligi faqat doimiy ravishda amalga oshirilganda gina ortadi.
Sinfdan tashqari ishlar o'quv soatlaridan bir qator farqlarga ega:
1. O‘quvchilar ixtiyoriy ravishda turli tadbirlarda ishtirok etishni tanlaydilar.
Ularning qiziqishlari va qobiliyatlariga qarab, ular turli to'garaklarga qo'shilishlari va
maktabdan tashqari vaqtlarda shaxsiy va jamoat tadbirlarida qatnashishlari mumkin;
2. Majburiy dastur bilan bog'liq emas. Uning mazmuni va shakllari
o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga bog'liq;
3. O‘quvchilarning yosh farqidir. Masalan, turli
yoshdagi bolalar maktab
xorlarida va to'garaklarida qatnashadilar;
4. Darsdan tashqari mashg'ulotlarda o‘quvchilarga ko'pincha mustaqil ishlar
beriladi;
5. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda ijtimoiy foydali tadbirlarga katta o'rin
beriladi;
6. Shakl va usullarning xilma-xilligi.
Sinfdan tashqari mashg'ulotlarni doimiy ravishda o'zgartirish va yangi usullar
bilan amalga oshirish kerak. Tarbiyaviy ishning muvaffaqiyatini tarbiyachining
haqiqiy shaxsiy qiziqishi va sifatli fazilatlarisiz tasavvur etib bo'lmaydi. Agar
105
o'qituvchi o'z xulq-atvori va muomalasi orqali bolalarga
juda yoqimli va samimiy
munosabatda bo'lishi mumkin bo'lsa, lekin agar u o'qitishdan boshqa hech narsa qila
oladigan o'qituvchi bo'lsa, bolalar bunday o'qituvchini uzoq vaqt eslay olmaydilar.
Agar maktabda biron bir o'qituvchi kuylamasa, safarga chiqmasa, raqsga qiziqmasa,
rasm chizmasa, gullarni o'stirmasa, sportni sevmasa, musiqani his qilmasa, hazil
tuyg'usiga ega bo'lmasa, tabiat va o'lkashunoslik tarixini o'rganmasa, u o'z
o'quvchilarini qanday qilib ko'ngil ochishi va tayyorlashi mumkin? Agar
o'qituvchining ma'naviy dunyosi boy bo'lsa, bolalar ham shunday bo'ladi.
Bolalarga ta'sir qilishning uchta usuli mavjud. O‘quvchiga
turli xil xabarlar
orqali ta'sir qilish, bolalarning his-tuyg'ulariga bevosita ta'sir qilish, bolalarni turli xil
qiziqarli tadbirlarga jalb qilish. Agar o'qituvchilar ota-onalar bilan birgalikda har bir
bolaga qiziqarli va sevimli mashg'ulotlarini o'tkazishlariga imkon beradigan turli
to'garaklarni tashkil qilsalar, juda yaqshi natiyja berar edi. Shu o‘rinda, ota-onalar
farzandlarining ehtiyojlarini tushunishlari, oilada munosib va samarali ta'lim muhitini
yaratish uchun bolalarni tarbiyalashda o'z bilim va ko'nikmalarini doimiy ravishda
oshirib borishlari kerak.
Shuning uchun maktab, sinf o'qituvchisi ota-onalar bilan
pedagogik ishlarni olib borishi, uning yo'nalishini tashkil qilishi shart.
So'nggi yillarda pedagogik adabiyotda "ota-ona" tushunchasi paydo bo'ldi.
Uning maqsadi ota-onalarga bolalarni tarbiyalash, o'qitishni tashkil etish bo'yicha
pedagogik maslahatlar berish va shunga mos ravishda ularning pedagogik bilimlarini
oshirishdir. Olimlarning fikriga ko'ra, har bir mamlakatda olib borilgan izlanishlarga
ko'ra, mahalliy pedagogikada ota-onalar farzandlarini tarbiyalashda katta
qiyinchiliklarga duch kelishmoqda. Shuning uchun ular o'qituvchining maslahati va
amaliy yordamiga muhtoj. Ular bergan maslahatlar nafaqat oilaviy ahvoli yomon
ota-onalarga, balki oilaviy tarbiya olgan ota-onalarga ham kerak.
Chunki
jamiyatning jadal rivojlanishi bu yo'nalishda yangi talablarni qo'yadi. Shu sababli,
bolalarni tarbiyalashda ota-onalar, birinchidan, pedagogik bilimlarni to'plashlari,
ikkinchidan, o'zlari tarbiyalashlari va rivojlantirishlari kerak. Maktab amaliyotida bu
ota-onalar bilan o'qituvchilar uchrashuvlarini, ota-onalar yig'ilishlarini
tashkil etish,
ota-onalar qo'mitalarini tashkil etish, ota-onalar faollari bilan ishlash, ota-onalar
uchun suhbatlar va ma'ruzalarni tashkil qilish, konferentsiyalar o'tkazish
orqali
amalga oshiriladi.
Xullas, kelajagimiz bo‘lgan farzandlar tarbiyasida nafaqat o‘qituvchi va ota-
onalar gina emas mamlakatimizdagi har bir fuqaro bee‘tibor bo‘lishmasa jamiyatimiz
farovon, kelajagimiz aniq bo‘lar edi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
