|
Фойдаланилган адабиѐтлар
1.Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиѐевнинг 2018 йил 28
декбрдаги Олий Мажлисга муроажаатномаси.
2. М.Маматов ―Спорт психологияси‖ ЎзМУ 2008 йил
3.Спортивная
психология
в
трудах
зарубежных
специалистов.
Хрестоматия, СП.: 2005
4. Д.Н. Арзиқулов, Д.Б. Ваҳобова, З.Г. Гаппарова Психология спорт
психологияси ЎзДЖТСУ 2018 йил
5.Ғозиев Э.Ғ. Умумий психология. Т.ЎзМУ. 2002
ЗАМОНАВИЙ СИЁСИЙ РАҲБАР ПСИХОЛОГИЯСИ
Бўриев Холиддин
ТерДУ магистранти
Бошқарув тизимининг моҳиятига чуқурроқ кириб борсак унинг ниҳоятда
турли-туман синоатларга бойлигини кўришимиз мумкин. Каттами, кичик- ми,
қайси мансабда бўлишидан қатъи назар, ҳар бир рахбар ўз ишига талаб
даражасида ѐндашиши учун нималарни билиши, қандай фазилатларга эга
423
бўлиши керак, деган савол эса ҳамиша кўндаланг туради. Бошқарувда тажриба,
кўникма, маҳорат, билим, ақл ва идрокнинг роли катта. Аммо, энг аввало,
бошқарув, бу санъат, аниқроқ айтганда ижоддир. Раҳбарга ҳам худди санъаткор
учун зарур бўлганидек талант ва истеъдод лозим. Кўринадики, ҳар кимдан
санъаткор чиқмаганидек, истаган одамдан ҳам яхши раҳбар, айниқса сиѐсий
раҳбар чиқавермайди. Сиѐсий рахбар ўз қобилияти, истеъдодини ишга солиб
изланади, шу мақсадда сиѐсий жараѐнларни, жамиятни чуқур ўрганади.
Натижада тўплаган билимлари, тажрибаларини бошқарувнинг умумий
қонуниятлари асосида шакллантириб ўзининг раҳбарлик усулини яратади.
Сиѐсий раҳбарнинг бошқарув усулларини шакллантиришда мутлақо эркин
шахсдир, аммо унинг рахбарлик усули ижобий натижа беришини хисобга олиш
керак. Ҳозирги пайтда республикамизда янги типдаги сиѐсий лидер шахсини
тарбиялаб вояга етказиш муаммоси юзага келмоқда. Янги типдаги сиѐсий
раҳбар, лидер демократик ҳатти - харакатларни ўзи учун тамойил этиб олиши,
чуқур мутахассислик ва махсус билимларга эга бўлмоғи даркор. У ўз
фаолиятида ижтимоий ва сиѐсий талаб, эҳтиѐжларни жорий этишга ҳам
қобилиятли бўлиши лозим. Унинг раҳбарликка тайѐргарлиги жаҳон
андозаларига, рақобатбардошликка жавоб бера олиши зарур.
Сиѐсий раҳбар шахсига хос касбий ва индивидуал хусусиятлар
сиѐсатчининг
профессионаллиги,
сиѐсий
жараѐнларда
кўринадиган
профессионал маданияти даражасини ифодалайди ва у сиѐсат субъектининг
тарибий қисмини ифодалайди. Бу жараѐнни ахборот таъминотини
Л.С.Виготский таклиф қилган зоналар қошидаги назария доирасида амалга
ошириш мақсадга мувофиқ бўлади.
Сиѐсий раҳбар фаолиятнинг технологияси, вазифалари ва бутун керакли
ахборотни қуйидаги 4 зонага бўлиш мумкин: Биринчи зонага (ўзлаштирилган
билимлар) сиѐсатчи эга бўлган ѐки мустақил равишда ўзлаштира оладиган
ахборот оқими; Иккинчи зонага эса, шахсий профессионал ривожлиниш
жараѐнида бошқалар билан бирга ҳаракат қилишни талаб қиладиган вазифалар;
Учинчи зонага, сиѐсий фаолиятнинг реал амалиѐт билан олиб борилиши;
Тўртинчи зонага эса,(потенциал ривожланиш) сиѐсаий раҳбар фаолиятини
ташкил қилган информацион фаолият киритилган бўлиб, у бажариш жараѐнида
ўзлаштирилиши мумкин.
Шахсий профессионал ривожланиш сиѐсаий раҳбарни сиѐсий фаолиятнинг
субъекти сифатидаги ўзини намоѐн қилишига асос бўлади. Сиѐсаий раҳбар
фаолиятига ҳар томонлама ва объектив баҳо бериш учун мезонлар ва
кўрсаткичларни тўғри танлаш керак. Сиѐсаий раҳбар фаолиятини баҳолаш
мезони шундай белгики, унинг асосида баҳолаш амалга оширилади, бирор
нарса аниқланиб, синфларга бўлиниши мумкин. Сиѐсаий раҳбар фаолиятини
баҳолаш мезони объектнинг ривожланишдаги ўзгаришларни ифодалайди ва
чегарани белгилайди. Мезон вокейликни акс эттиришнинг обектив усули
хисобланади.
Сиѐсаий раҳбарнинг профессионал фаолияти ҳақидаги билимлар унинг
сиѐсат субъекти сифатидаги мажбурият ва вазифаларини амалга ошириш
жараѐнидаги мақсдга йўналтирилган фаоллиги ҳақида хабардор бўлишликни
424
таъминлайди
.
Ўртага ташланаѐтган мақсад ва вазифаларни сиѐсий раҳбарнинг
шахсий позицияси ва сифатлари билан мос келиши унинг мансаб вазифаларини
амалга оширишдаги маҳсулдорлигига кафолат беради. Шуни ѐдда тутиш,
мувафаққиятли фаолият
учун етарли шаклланган профессионал билим,
маҳорат, психологик сифатлар, шахсий позициялар ва акмеологик
инвариантлар лозим бўлади.
Сиѐсий раҳбарнинг психологик хусусиятлари унинг руҳиятидагидаги
барча таркибий қисми руҳий жараѐнлар, хусусиятлар, ўзлаштирилган билим,
кўникма малакалар ҳолатларнинг шаклланганлигини ифодалайди. Сиѐсий
раҳбарнинг психологик хусусиятлари (сифатлари) шахснинг умумий
психологик хусусиятлари йиғиндисидан иборат бўлиб улар: фикр юритишнинг
таҳлилий- конструктивлиги; ҳиссий барқарорлиги; стрессга чидамли ва сиѐсий
жараѐнлардаги
эктремал
(фавқулодда)
ҳолатлар
ва
омилларга
мослашувчанлиги; эмпативлик ва рефлекция қобилияти; умумий психофизик
фаоллиги ва бошқалардир.
Сиѐсий раҳбарнинг психологик сифатлари ўзига хос услубга эга бўлиш,
билим, маҳорат, сиѐсий жараѐнларда кўзда тутилган мақсадлар ва вазифаларга
эришишга хизмат қиладиган иродавий сифатларга эга бўлишга имкон беради.
Сиѐсий раҳбар учун эмпативлик, ишонтира олиш санъати, муомала ва очиқ
қайта ахборот айирбошлашни амалга ошира олиш, обрўга эга бўлиш, мансаб
мавқега мос бўлиши катта аҳамиятга эга. Бу ерда бюрократизм, чиқиша
олмаслик, тазйиқ ўтказиш, мизантропия, негатив (салбий) ҳолатлар ва
стереотипларга қарши тура олмасликга йўл қўйиб бўлмайди.
Кўплаб тадқиқотчиларнинг таъкидлашларича, сиѐсий раҳбар шахсининг
касбий шаклланиши ва ўзини намоѐн қилиш муаммоси фанда яқиндан ўрганила
бошланди. Замонавий сиѐсий раҳбарларнинг шахсий-профессионал (касбий)
ривожланиши ва ўзини намоѐн қилишининг таҳлили шуни кўрсатадики, сиѐсий
соҳадаги профессионализм муаммоси мазкур муаммо билан шуғулланаѐтган
фанларнинг тадқиқот предметлари сифатида ўрганилмаяпти. Психологияда
профессионализм ѐки касбий етукликнинг шаклланишида алоҳида шартлари
сифатида истеъдод, умумий ва махсус қобилиятлар, ирсий омиллар,
тарбияланиш шароитлари (оила, мактаб), касбга тайинланган ўқув юртларида
таълим олганлиги, реал муҳит, сиѐсий фаолиятга қўйилган талаблар ва
бошқалар кўрсатилади. Булардан энг керакли ва асосийси маҳсулдор сиѐсий
фаолиятни таъминлашдаги доимий ҳусусиятлар хисобланади. Сиѐсий
раҳбарнинг ўзини тўла фаоллик, юксак ва самарадорлик билан намоѐн
қилишида асосий таъсирга эга бўлган сифатлар етарли шартлар ҳисобланади.
Сиѐсий психология сиѐсий раҳбарнинг жамиятдаги ўрни, ўтмиши ва унинг
фаолияти ҳусусиятлари, унинг юқори даражадаги касбий тайѐргарлигига
этибор бериш кераклигини таъкидлайди. Расмий равишда бу маълумотларни
талаб қилиш ва ўз ишининг маҳоратни устаси бўлган иқтидорли сиѐсий
раҳбарларни шаклланишига туртки бўладиган муҳит шаклланиши қонун ва
норматив хужжатлар билан мустахкамланиши, ҳар бир сиѐсий раҳбар ўзининг
имиджини яратиши ва бу имидж орқали ҳалқда ўзига нисбатан яхши
таассуротларни шакллантириши зарур. Албатта, самарадор сиѐсий имиджни
425
шакллантириш –узоқ вақт талаб қиладиган ва оддий бўлмаган, кўплаб
омилларга боғлиқ бўлган жараѐндир. Бироқ хар қандай имиджни машқ қилиш
орқали шакллантириб, юзага чиқариш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
