Sonli kartochka ularning soniga mosmi?
—
Yuq, 6 ta lik sonli kartochkani quyish kerak.
—
Sen 6 talik sonli kartochkani topib quy. Qanday kilib quyonlar 6 ta bulib
qoldi?
—
Bitta quyon qo‘shildi va ular 6 ta bo‘ldi .
—
Tipratikonlar ko‘pmi yoki quyonlarmi? Doniyor, javob bermoqchimisan?
—
Ha, quyonlar tipratikonlarga qaraganda, ko‘p, ular 6 ta.
—
Qaysi biri kamroq, ular nechta?
—
Tipratikonlar kam, ular 5 ta.
—
Qaysi son katta? 6 mi yoki 5 mi? Dilfuza, sen javob ber. 5 soni 6 dan kichik.
—
To‘g‘ri, bolalar, quyonlar va tipratikonlar soni teng, ya‘ni 6 tadan bo‘lishi
uchun nima qilish kerak?
—
Tipratikonlarga 1 ta tipratikon qo‘shish kerak.
—
Mana 1 ta tipratikon qo‘shdim, ular nechta bo‘ldi? Sonli kartochka ular
soniga mosmi?
—
Tipratikonlar 6 ta bo‘ldi. Sonli kartochka ularning soniga mos emas, endi 6
talik sonli kartochka quyish kerak.
Stol ustida 6 ta katta va 7 ta kichik olmaning rangli tasvirlari orasida ma‘lum
masofa koldirib terib qo‘yiladi.
—
Bugungi matematika mashg‘ulotimizda sizlar 6 gacha sanashni
o‘rganasizlar. Sanoq doskasida olmalar turibdi. Ularning kattaligi haqida nima deyish
mumkin? qaysi olmalar katta? Yuqoridagilarimi yo pastdagilarimi?
Yuqorida katta olmalar, pastda esa kichik olmalar turibdi.
—
Ularning miqdorini qanday bilish mumkin?
—
Sanab ko‘rib bilish mumkin, tagma-tag qo‘yib bilish mumkin.
—
Qani Nargiza, sen chiqib katta olmalarni sana, ular nechta ekan?
—
Katta olmalar 6 ta ekan?
—
Katta olmalarning yoniga 6 talik sonli kartochka qo‘y.
Botir, sen kichkina olmalarni sanab ko‘rchi, ular nechta ekan?
—
Katta olmalar bilan kichik olmalar teng emas ekan.
—
Bolalar qaysi son katta 6 mi yoki 7 mi?
—
Qaysi son kichik 6 mi yoki 7 mi?
—
7 soni 6 dan katta, 6 soni 7 dan kichik. Katta olmalar ko‘pmi yoki kichik
olmalar ko‘pmi?
Ularning ko‘p yoki kam ekanligi yaxshi ko‘rinishi uchun nima qilish kerak?
—
Olmalarning ko‘p yoki kamligini bilish uchun har bir katta olmaning tagiga
218
bittadan kichik olma qo‘yib chiqamiz.
Akrom, sen har bir katta olmaning tagiga bittadan kichik olmani tagma-tag
qo‘yib chiq va qaysi son katta qaysi son kichik ekanligini! aytib ber?
—
Katta olmalar 6 ta, kichik olmalar 7 ta ekan,
7
soni 6 dan katta, 6 soni 7 dan kichik
Yakunlash.— Bolalar, bugungi mashg‘ulotimizda sizlar 8 gacha sanashni
o‘rgandinglar, har xil shakldagi predmetlarni geometrik figuralar bilan solishtirib
ko‘rdingiz. «qancha» bo‘lsa, shuncha harakat qil» o‘yin mashqini bajardingizlar.
SHuning bilan bugungi mashg‘ulotimizni yakunlaymiz.
MASHG‘ULOT MAZUSI: 8 ichida sanashni mustahkamlash.
1.Son-sanoq: 8 ichida sanashni mustahkamlash. Sonli kartochkalar.
2.Kattalik. Predmetlarning uzunligi va balandligini taqqoslash.
Bolalarning 8 soni hosil bo‘lishi hao‘idagi tasavvurlarini hamda 8 ichida sanash
ko‘nikmalarini mustahkamlash. Ularni sanash hamda 2 predmetli tuplam
elementlarinn yonma-yon qo‘yish asosida buyumlar katta-kichikligini aniqlashni
mashq qildirish, predmetlar soni ularning o‘lchamiga bog‘liq emasligi xaqidagi
tasavvurni mustahkamlash. Predmetlarning uzunligi va balandligi, balandliklarni
taqqoslash ko‘nikmalarini mustahkamlash.
Ko‘rgazmali material. Namoyish qiluvchi: xil balandlikdagi tayoqchalar.
Tarqatma: yirik va mayda toshchalar (10 ta), uzun va kalta arqonlar.
MASHG‘ULOT MAZMUNI
Predmetlarni istagan yo‘nalishda sanash mumkinligi xaqidagi tasavvurni
rivojlantirib borib, birorta ham narsani o‘tkazib yubormasdan, birortasini ikki marta
sanamasdan sanash kerakligini ta‘kidlash, har xil qilib joylashtirilgan predmetlarni
sanashni mashq qildirish.
10 sonining hosil bo‘lishi haqidagi bilimlarni hamda 10 ichida sanash
ko‘nikmasini
mustahkamlash.
Geometrik
figuralar
(uchburchak,
tug‘ri
to‘rtburchaklar) tomonlarining uzunligiga qarab, har xil bo‘lishini ko‘rsatish.
Ko‘rgazmali material. Namoyish qiluvchi: 8 ta samolyot tasvirlangan sanog‘ich,
o‘nta o‘yinchoq, 9 ta doiracha, uchburchak shaklidagi ramqalar.
T a r q a t m a: Har bir bolada doira shaklida joylashtirilgan besh-oltita
predmetning rasmi tasvirlangan kartochka. Ikki tokchali kartochka, geometrik
figuralar solingan yashikcha, uzunligi 4 va b santimetr, ulchamlari xar xil bulgan
tayokchalar (xar biridan 6 tadan).
MASHG‘ULOTNING BORISHI
— Bolalar, qo‘limdagi ramkalar qanday shaklda? Oldingizdagi sanoq cho‘pdan
219
har xil uchburchaklar yasang.
—
Farrux, sen qanday shaklda va nechta ramka yasading? Senga shu
uchburchakni yasash uchun har xil uzunlikdagi tayoqchalardan nechtadan kerak
bo‘ladi ? Endi to‘g‘ri to‘rtburchakli ramkani ham yasashga urinib ko‘ring.
Ya k u n l a sh: Bolalar, bugun matematika mashg‘ulotimizda nimalarni
o‘rgandik? Bolalar bilimini umumlashtirib, mashg‘ulot yakunlanadi.
Mashg'ulotda ko'p qo'llanmalardan foydalaniladi, awal ular stol ustiga, bolaning
chap tomoniga joylashtiriladi, ish davomida esa u foydalanilgan qo'llanmalarni
o'zining o'ng tomoniga taxlab boradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda elemetar matematik tasavvurni rivojlantirish
jarayonida quyidagi xulosa va tavsiyalarga keldik:
1. Boshlang‘ich ta`lim amaliyotida qo‘llanuvchi masalalar bolalar bilish
faoliyatini shakllantirishga turli darajada qulaylik yaratadi. Bu holat ularni
shakllantirish tahsiri darajasi bo‘yicha guruhlarga masalalarni cheklash zaruriyatini
qo‘yadi.
Shu ma`noda masalalar ikkiga bo‘linadi:
a) Fikrlashni faollashtirishga xizmat etmaydigan, bolalarning taqlidiy (TF) va
reproduktiv faoliyati (RF) bilan bog‘liq masalalar.
Bu faoliyatlar turlariga quyidagi masalalar mo‘ljallangan: ob`yekt (jarayon,
hodisalar) va amaliy usullarni bilishga qaratilgan topshiriqlar (I daraja); o‘rganilgan
axborotni qayta ishlashga, tipovoy mashqlarni bilishiga masalalar; namunalar mavjud
bo‘lgan masalalar; ular qismining bir bo‘lagi mavjud masalalar; qo‘shimcha
aniqlashtiriladigan masalalar; qo‘shimcha savolli masalalar; tegishli ko‘rsatmali
masalalar; nazariy spravkali masalalar; algoritmli masalalar; klassifikasiya qo‘llangan
masalalar (II daraja),
b) bolalar bilish faoliyatini faollashtirishni rag‘batlantiruvchi masalalar.
Bu guruhdagi masalalarni amalga oshirishda bolalarning bilish faoliyati
predmetlardan foydalanish, ularni tahlil etish, yangilash va yaratishga talablarning
cheklangan yoki kengaygan tarkibi va xususiyatiga bog‘liq xolda ikki darajada
amalga oshirilishi mumkin.
Shakllantirishning uchinchi darajasi (izlanish - ijroiy faoliyat) savol-javob bilan
bog‘liq, amaliy yoki unga yaqin amallarga oid masalalar; notipovoy masalalar
(muammoli masalalar, muammoli topshiriqlar); turli bilishi usuliga yo‘l qo‘yadigan
masalalar; mazmunan bir xil, lekin bilishi usuli har xil masalalar; ortiqcha miqdorli
masalalar; atayin noto‘g‘ri miqdorli masala, topshiriqlar; turli xil faoliyatlar
omixtasini ko‘zda tutgan masalalar; predmetlararo xususiyatli masalalar kiradi.
Shakllantirishning
uchinchi
darajasiga
(ijodiy
faollik)
tadqiqot,
ratsionalizatorlik, ixtirochilik faoliyatiga masalalar, bu muammoli masalalardir.
2. Biz o‘zimizning nazariy qarashlarimiz (kontseptsiyalar) asosida boshlang‘ich
sinfda matematika kursining metodik ta`minoti tarkibini aniqladik va bolalarning
o‘qish jarayonida bilish faoliyatining foydalanilmagan imkoniyatlarini belgiladik.
Ishlab chiqilgan didaktik materiallar o‘quv vaqti noishlab chiqarish sarfiyotini
kamaytirishga yordam beradi, bolalar bilish faoliyatini jadallashtirishga imkon
yaratadi, bolalar makoniy va mantiqiy fikrlashi, o‘quv ishiga ijodiy yondoshuvi va
o‘qishga qiziqishini oshirishga imkon beradi.
220
Tarbiyachi ta`lim jarayonini qulaylashtirishga intilib, eksperimental darslar
tizimini taklif etdiki, unda bolalar bilish faoliyatini faollashtirish shart-sharoitlari
amalga oshirilgan va muallif ishlab chiqqan didaktik qo‘llanma va materiallardan
foydalanilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |