Бошланғич таълим кафедраси

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. ―Daryoyi abror‖ (―Pok kishilar daryosi‖) – Amir Xusrav Dehlaviyning 
falsafiy qasidasi. 
2. ―Lujjat ul-asror‖ (―Sirlar daryosining chuqur joyi‖) – Jomiyning ―Daryoyi 
abror‖ qasidasi javobida yozgan qasidasi. 
3. ―Tuhfat ul-afkor‖ (―Fikrlar tuhfasi‖) – Navoiyning Xusrav Dehlaviy va Jomiy 
qasidalariga javob tarzida yozgan qasidasi. 
19
«Daryoyi abror‖ (―Pok kishilar daryosi‖)-Amir Xusrav Dehlaviyning falsafiy qasidasi 
20
―Lujjat ul-asror‖ (―Sirlar daryosining chuqur joyi‖) – Jomiyning ―Daryoyi abror‖ qasidasi javobida yozgan qasidasi 
21
―Tuhfat ul-afkor‖ (―Fikrlar tuhfasi‖) – Navoiyning Xusrav Dehlaviy va Jomiy qasidalariga javob tarzida yozgan 
qasidasi. 
22
Alisher N a v o i y. Mukammal asarlar toʻplami.20 jildlik. 15jild. Xamsat ul-mutahayyirin. − T.: 1999. – 34-bet. 

---

108 
4. Alisher N a v o i y. Mukammal asarlar toʻplami. 20 jildlik. 15jild. Xamsat ul-
mutahayyirin. − T.: 1999. – 34-bet. 
5. A. Xoliqov ―Pedagogik mahorat‖ Toshkent Iqtisod-moliya nashriyoti. 2011-y 
6. Qiyomiddin Nazarov ―Aksiologiya‖ Akademiya nashriyoti Toshkent. 2011-y 
O„QUV JARAYONIDA TA‟LIM SIFATINI OSHIRISHDA
INTEGRATSIYASINING AHAMIYATI 
( Boshlang„ich ta‟lim misolida) 
Salohiddinova Z.M., Kenjayeva M.E. 
boshlang„ich sinf o„qituvchisi 
Boshlang‗ich ta‘lim uchun zarur va ustuvor yo‗nalishlaridan biri ta‘lim 
mazmunining yangilanishi, darsni innovatsion tajriba va g‗oyalarga tayanib, 
zamonaviylashtirilgan, takomillashtirilgan hamda ilmiy-innovatsion texnologiyalar 
asosida o‗tish zaruriyatini keltirib chiqardi. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning 
―Zamonaviy ilm-fan yutuqlariga, innovatsion g‗oyalarga tayanmagan davlatning 
ham, jamiyatning ham kelajagi yo‗q‖ - degan fikrlari aynan fikrimiz dalili bo‗la 
oladi [1.312]. 
O‗quvchining o‗quv fanlarini chuqur o‗rganib borishi davomida uning bilimi 
mustahkamlanadi, savodxonligi oshib boradi.Fanlar bo‗yicha beriladigan ta‘lim -
tarbiya hayot qonuniyatlari, tabiat dialektikasi, davr talabi asosida o‗quvchilarga 
yetkazilsa, har bir o‗qituvchi o‗z vazifasini sidqidildan bajargan bo‗ladi.
Boshlang‗ich ta‘lim kelajakda bolalarga xohlagan fanni egallash imkonini 
beruvchi bilimlar asosini yaratadi. O‗quv fanlarining mustahkam asosiga ega, 
zamonaviy ilmiy ma‘lumotlarni tushunishga yetaklaydi, fikrlash qobiliyatini 
rivojlantirishga olib keladi. Boshlang‗ich ta‘lim uchun faqat hozirgi kunda ochilgan 
narsalar emas balki, avvalambor, fanning asosini, nazariy o‗rnini tashkil etuvchi 
narsalar ham zarur. Darhaqiqat, ta‘limning asosiy bo‗g‗ini hisoblangan boshlang‗ich 
sinflarda o‗quvchilarni barkamol avlod qilib voyaga yetkazishda dars muhim vosita 
hisoblanadi.
Dars - ta‘lim-tarbiya jarayonini amalga oshirishning eng qulay, eng zarur 
omilidir [3. 3]. Bugun tub burilishlar davrida darsning shakli va mazmuni, uning 
g‗oyaviyligi, ta‘sirchangligi, samaradorligi ham o‗zgarmoqda. Bu jarayon o‗quv-
tarbiyaviy ishlarning samaradorligini ta‘minlash uchun, innovatsion pedagogik 
texnologiyalar vositasida quyidagilarni amalda qo‗llashni taqazo etadi:
1. O‗quvchilarni innovatsion faoliyatga mustaqil tayyorlash.
2. Fanlarni integratsiyalash.
3. Test sinovlarini tashkil etish.
Ta‘limni integratsiya qilish mohiyati nimadan iborat? Ta‘limga bog‗liq 
―Integratsiya‖tushunchasi 2 ta ma‘noga ega: 
- o‗quvchida atrofdagi olam to‗g‗risida yaxshi tasavvur hosil qilish (bu yerda 
integratsiya ta‘lim maqsadi sifatida ko‗riladi); 
- fanli bilimlarni yaqinlashtirish uchun umumiy platformani topish (bu yerda 
integratsiya - ta‘lim vositasi); 

---

109 
Integratsiya ta‘lim maqsadi sifatida olam tizimining alohida qismlari 
bog‗liqligini ko‗rsatuvchi bilimlarni berishi emas, bolani barcha elementlari bir-biriga 
bog‗liq yaxlit olamni tasavvur qilishga birinchi qadamlarida o‗rgatishi kerak. Bu 
maqsadni boshlang‗ich maktab amalga oshirishi kerak.
Hozirgi kunda boshlang‗ich maktab ta‘limini integratsiya qilish haqida ko‗p 
fikrlar mavjud. Bu tushunarli - kichik maktab o‗quvchisi atrofdagi olamni bir 
butunligicha qabul qiladi. Uning uchun tabiatshunoslik , ona tili, musiqa va boshqa 
o‗quv fanlarini nomi emas, balki atrofidagi olam ob‘ektlarining tovushlar, ranglar, 
hajmlarning turli-tumanligi mavjuddir. Bolalarning tabiat va kundalik hayotdagi 
barcha narsalarning bog‗liqligini ko‗rishga o‗rgatish kerakligini o‗qituvchi sezadi, 
biladi [2. 64]. Shunday ekan ta‘lim integratsiyasi hozirgi zamon talabi. Bu muammo 
qanday yechilishi kerak, uning mohiyati nimada? 
Ta‘limni integratsiyalash fikri xalq ta‘limida tabaqalashtirish va 
individuallashtirish bilan birga muhokama qilina boshladi. Agar kichik maktab 
ta‘limini tabaqalashtirish asosida kitob, darslik va boshqa adabiyotlar bilan mustaqil 
ishlashga tayyorgarlik darajasi hamda kichik maktab yoshida qiziqishlarni faol 
shakllantirish yetsa, integratsiyanning asosi qilib turli fanlarni o‗rganish ob‘ektlari 
bo‗lgan ba‘zi umumiy tushuncha larni chuqurlashtirish, aniqlashtirish va kengaytirish 
mumkin. Hozirgi kunda bir qator o‗quv fanlari uchun umumiy bo‗lgan tushuncha lar 
orasidagi aloqalarni o‗rnatish psixologik va metodik asosibo‗lgan integratsiyalangan 
darslar tizimini ishlab chiqish va sinovdan o‗tkazish lozim. Shu bilan birga fanlararo
aloqalar dars tarkibi darajasida o‗rgatilishi va zarur o‗qitish vositalari bilan 
ta‘minlanishi kerak.
Boshlang‗ich maktab ta‘lim va tarbiyasini integratsiyalash muammosi nazariya 
uchun ham, amaliyot uchun ham muhim va dolzarbdir. Boshlang‗ich ta‘limni 
integratsiyalash masalasiga keyingi paytda bir qancha yondashishlar bo‗ldi: darsni 
ikki fan o‗qituvchisi olib borishi yoki ikki fanni bir darsga birlashtirib, uni bir 
o‗qituvchi tomonidan o‗tilishidan to integratsiyalangan kurslar tashkil etish, 
boshlang‗ich ta‘lim mazmunini tubdan o‗zgartirishgacha. Bunga maktab ham, 
didaktika va metodika ham tayyor emas edi. Integratsiya tushunchasi boshqa turdagi 
bilimlarni jipslashtiruvchi asosiy vazifani o‗z zimmasiga oladi. Bunda siz faqat 
sinflarda emas, balki umumiy ta‘limning o‗rta va tugallovchi bo‗g‗inlarida ham bir 
qator fanlarning mazmunini integratsiyalash ustida bormoqda. Bu integratsiyalangan 
fanga tabiat va jamiyatning birligini tushunish uchun zarur bo‗lgan bir qator ijtimoiy-
iqtisodiy, axloqiy-estetik g‗oya va tushunchalarni kiritish ko‗zda tutilgan.
Boshlang‗ich maktabda integratsiyani bir-biriga nisbatan yaqin fanlarni birlashtirish 
asosida ko‗rish maqsadga muvofiq hisoblanadi.