Бошланғич синф ўҚитувчиларни инновацион



Download 161,71 Kb.
Pdf ko'rish
Sana03.07.2021
Hajmi161,71 Kb.
#107762
Bog'liq
boshlangich talim sifatini oshirish pedagogik muammo sifatida



 



BOSHLANG’ICH TA’LIM SIFATINI OSHIRISH  



PEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA 

 

         Ta’lim  tizimini  tubdan  isloh  etish  muammosi,  ayniqsa,  boshlang’ich 

ta’limning  yangi  mazmunini  belgilab  berishni  taqozo  qilmoqda.  Bu  sohadagi  ishlar 

umumiy  o’rta  ta’lim  maktablarining  boshlang’ich  sinflarida  ta’limning  istiqboldagi 

mazmunini  belgilash  lozimligini  ko’rsatdi.  Bu  esa,  avvalo,  boshlang’ich  ta’lim 

jarayonini ilmiy-pedagogik tahlil qilish orqali amalga oshiriladi . 

Bugungi  kunda  boshlang’ich  ta’limda  pedagogik  jarayon  sifatini  oshirish,  uni    

davlat ta’lim standartlarini takomillashtirish va har bir sinf uchun minimum dasturlar 

yaratish  vazifasi  dolzarb  hisoblanadi.  Bu  sohada  pedagogik  prognostikaga  tayanish 

maqsadga  muvofiqdir.  Boshlang’ich  ta’lim  jarayonini  takomillashtirish  hamda 

ta’limning  ushbu  bosqichida  tub  islohotlarni  amalga  oshirish  borasida  mavjud   

imkoniyatlarini  kengaytirishda  pedagogika  birinchi  navbatda  ta’lim-tarbiya 

jarayonini  pedagogik  diagnostika  hamda  pedagogik  eksperiment  orqali  tekshirish, 

nazorat qilish ta’lim amaliyotini pedagogika xizmati bilan ta’minlashni nazarda tutish 

mohiyatga  ega.  Ayniqsa,  ta’lim  amaliyotini  nazorat  qilish  unga  tashxis  qo’yish  va 

boshqarish  vositalarini  ham  ishlab  chiqish  zarurligini  ta`kidlamoqchimiz. 

Boshlang’ich  ta’lim    mazmunini  prognostika  qilishda  quyidagi  masalalarga  alohida 

e’tibor berish lozim: 

1.  Kelajakda o’quvchiga taqdim etiladigan o’quv materialining mazmuni, unda 

ta’lim-tarbiya komponentlarining mujassamligi. 

2.  Boshlang’ich  sinf  o’quvchilari  o’rganishi  zarur  bo’lgan  o’quv  predmetlari, 

ushbu o’quv predmetlari mazmunida bilimlarning mujassamlashtirish imkoniyatlari. 

3.  O’quv materialini o’rgatish metodlari va boshlang’ich sinf o’quvchilarining 

o’quv, biluv faoliyatini boshqarish yo’llari. 

4.  O’qituvchilarning  o’z  faoliyatlarini  boshqarish,  rivojlantirish  hamda  o’quv 

faoliyati ustidan nazorat o’rnatish metodlarini taklif qilish. 

5.  Ta’lim  mazmuni  sifatini  takomillashtirishga  xizmat  qiladigan  qo’shimcha 

adabiyotlar,  texnik  vositalar,  didaktik  materiallarning  mazmuni  va  ularni  tayyorlash 

mexanizmlari. 



 

Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarining  o’quv  materialini  o’zlashtirish  darajasi 



darsning  maqsadi  bilan  bog’liq  tarzda  belgilangandagina  o’quvchida  erkin  tarzda 

hosil  bo’lgan  bilim    va  malakalarini  yangi  materiallar  bilan  bog’lab  o’zlashtirish 

imkoniyati  vujudga  keladi.  Chunki,  o’quvchini  erkin  fikrlashga  qaratilgan  mazmuni 

bunday  imkoniyatni  vujudga  keltiruvchi  asosiy  omil  hisoblanadi.  Bunda  o’quv 

materiallari  orasidagi  uzviylik  va  o’quv  materiallarining  mahsuldorligini  ta’minlash 

muhim  o’rin  tutadi.  Birinchi  navbatda  ta’lim  mazmunini  prognostika  qilish 

jarayonida o’quv materialini o’zlashtirishga o’quvchining qanchalik tayyorligi, uning 

psixologik  imkoniyatlari  hisobga  olinishi  kerak.  Buning  uchun  dars  jarayonida 

muntazam diagnostikani amalga oshirgan holda ta’lim mazmuni istiqbolini belgilash 

taqozo qilinadi. 

Bugungi kunda boshlang’ich ta’lim oldiga davlat va jamiyat  juda katta ijtimoiy 

buyurtma  qo’ymoqda.  Ushbu  buyurtmaning  asosiy  negizini  maktab  ta’limining  ilk 

bosqichidan  boshlab  o’quvchilarini  uzluksiz  rivojlantirish,  o’quv-biluv  jarayonida 

ularni pedagogik qo’llab-quvvatlashga erishish masalasi tashkil etadi. 

Muammo  yuzasidan  turli-tuman  fikrlar,  farazlar  tug’ilmoqda.  Umumiy  o’rta 

ta’lim maktablarida bolani qaysi yoshdan o’qitish mumkin? 

Respublikamiz  va  rivojlangan  mamlakatlar  pedagoglari  qulay  moddiy-

texnikaviy  baza  mavjud  bo’lgan  taqdirda  bolalarni  salomatligiga  zarar  yetkazmagan 

holda  6  yoshdan  boshlab  o’qitish  lozimligini  tavsiya  etadilar.  Bir  guruh  pedagog-

psixolog  olimlar  respublikamiz  sharoitida  6  yoshli  bolalarni  o’qitish  imkoniyati 

yo’qligini uqtiradilar. Ular maktabgacha ta’lim muassasalari mutaxassislari bolalarni 

maktabga  tayyorlay  olmasliklari,  yetarli  bilim  bera  olmayotganliklarini  ro’kach 

qiladilar. 

Ikkinchi  guruh  olimlar  esa  6  yoshli  bolalarni  maktabga  olish  vaqti  yetganini 

bildirmoqdalar. 

Ma’lumki,  bu  ikkala  guruhning  fikrida  umumiylik  mavjud.  Bundan  ko’rinib 

turibdiki,  bolani  qaysi  yoshdan  o’qitish  mumkin?  -  degan  muammo  dolzarb  bo’lib 

qolmoqda. 

Xorijiy  mamlakatlarda  nafaqat  6  yoshli  bolalarni  o’qitish,  balki  undan  kichik 



 

yoshdagi  bolalarni  maktabga  jalb  qilishga  ham  talab  katta.  Bolaga  qaysi  yoshdan 



boshlab  ta’lim  berilishidan  qat’iy  nazar  asosiysi,  bu  ishda  to’g’ri  yo’nalish  olish  va 

ta’lim mazmunini aniq belgilashdan iboratdir. 

6  yoshli  bolalarni  tarbiyalash  va  o’qitish  muammolari  bo’yicha  2  xil  qarama-

qarshi nuqtai-nazarlar aniqlandi. Bir qator olimlar, ya’ni maktabgacha ta’lim sohasida 

ishlovchi  psixologlar  va  pedagoglar  -  A.V.Zaporojets,  D.B.El’koninlar  6  yoshli 

bolalarga  ta’lim  berishda  predmetli  o’qitishni  tashkil  etish  mumkin  emasligini 

asoslashga harakat qiladilar. Ular 6 yoshli bolalarga majburiy ta’lim berish masalasini 

faqat maktabgacha ta’lim muassasalaridagina bolalarni maktabga tayyorlash vazifasi 

bilan bog’lab amalga oshirish mumkin, deb hisoblaydilar. 

Olimlarning  boshqa  guruhi  esa,  jumladan,  M.P.Kashin,  A.I.Markushevich, 

K.I.Neshkovlar  6  yoshli  bolalarga  maktabda  ta’lim  berish  mumkinligi  va  bunga 

imkoniyatning mavjudligini isbotlaydilar . 

Bu  ikkala  muammoda  umumiylik  mavjudligi  ma’lum.  Ikkala  vaziyatda  ham  6 

yoshli o’quvchilarni tarbiyalash va o’qitish to’g’risida fikr yuritiladi. Biroq, ko’rinib 

turibdiki, ularda farqli jihatlar ham mavjud. 

Birinchi  guruhga  mansub  olimlarning  xulosalari  quyidagichadir:  6  yoshli 

bolalarni o’qitish masalasi faqatgina bugungi kunning muammosi emas, bu istiqbolda 

belgilanadigan ta’lim mazmuniga bir qadar o’zgarishlar kiritishni taqozo qiladi. 

Bugungi  kunda  olimlar  hamda  xalq  ta’limi  xodimlari  ta’lim  mazmunini  isloh 

qilish  muammolari  ustida  bosh  qotirmoqdalar.  Bu  borada  ko’zga  tashlanadigan 

siljishlar  bo’ldi,  masalan,  umumiy  o’rta  ta’lim  maktablarining  umummilliy  dastur 

talablari  asosida  isloh  qilinishi,  boshlang’ich  ta’limning  yangi  mazmuniga  o’tish 

natijalari  maktabda  ta’lim–tarbiyaviy  ishlarning  kelajak  rivoji  haqidagi  nazariy 

yondashuvlar bunga misol bo’la oladi. 

Boshlang’ich ta’limning istiqbolga yo’naltirilgan yangi  mazmunini prognozlash 

shu kunning dolzarb muammosiga aylandiki, yaqin 5 yil ichida umumiy o’rta ta’lim 

maktablari o’quv jarayoni mazmunining yangi modeli ishlab chiqiladi. O’quvchilarga 

ta’lim  berishda  o’quv  rejasi,  dasturlar,  o’quv  materiallari,  maxsus  o’qituvchilarning 

metodik tayyorgarligi zarurdir. 



 

Bugungi  kunda  shubhasiz  mamlakat  bo’yicha  nafaqat  6  yoshli,  balki  undan 



yoshi  kichik  bolalarga  ta’lim  berishga  talab  kattadir.  Asosiysi,  bu  ishda  to’g’ri 

yo’nalish olish, ta’lim mazmunini belgilab olish kerak. 

Kuzatuvlar  shuni  ko’rsatdiki,  tayyorlov  guruhlarining  dasturlari  50-60  foiz  1-

sinf  dasturlarini  takrorlaydi,  shuning  uchun  6  yoshlilarga  ta’lim  berish 

samaradorligining pastligi o’quvchilar 1-sinfda qabul qilingach, yaqqol ko’rinadi. 

1-sinfda  o’qiyotgan  bolalarning  bilim  darajasi  tahlil  qilinganda,  bog’chadan 

kelgan  o’quvchilar  bilan  oilada  tayyorgarlikni  o’tagan  1-sinflar  orasida  keskin  farq 

mavjudligi  yaqqol  sezildi.  Eng  avvalo,  bog’chada  tayyorlov  guruhlaridan  kelgan 

bolalar  jamoa  bo’lib  ishlash,  muloqot,  savollarga  to’g’ri  javob  berishga  o’rgangan, 

nutqlari rivojlanganligi namoyon bo’ldi. 

SHuning uchun ham 6 yoshli bolalarni maktabga qabul qilishdan oldin ularning 

o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan qolda o’quv rejasiga muayyan o’zgartirishlar 

kiritish,  6  yoshlilarni  alohida  sinflarga  jamlash,  alohida  o’quv  dasturi  va  darsliklar 

yaratish  lozimdir.  SHundagina  ta’limning  samaradorligi  butun  umumiy  o’rta  ta’lim 

jarayoniga  (5-9-sinf)  o’z  ta’sirini  ko’rsatadi.  Ta’lim  mazmuni  va  metodlarining 

uyg’un  bo’lishi  o’quvchilarning  rivojlanishiga  katta  yordam  beradi.  Ta’lim 

mazmunini  maqsadga  muvofiq  tarzda  belgilashga    bo’lgan  bugungi  kunning  ulkan 

talablari  pedagogika  fani  mazmuni,  unda  amalga  oshiriladigan  tadqiqotlar  ko’lamini 

ham  konseptual  nuqtai  nazardan  takomillashtirish  vazifasini  qo’ymoqda.  Ta’lim  o’z 

mohiyatiga  ko’ra  kelajak  uchun  xizmat  qiladi.  Bu  butun  bir  ko’p  asrlik  insoniyat 

jamiyati tarixidagi o’sib kelayotgan yosh avlodni hayotga va mehnatga tayyorlashga 

qaratilgan  zaruriy  g’amxo’rliklari  bilan  tasdiqlanadi.  Buyuk  faylasuf  Aristotel  ikki 

ming  yil  ilgari  shunday  deb  yozgan  edi:  “Qaysiki  mamlakatda  yoshlar  tarbiyasiga 

befarqlik  bilan  qaralib,  qonun  chiqaruvchi  hukumat  rahbarlari  bu  fanni  nazarga 

ilmasa,  unda  bu  davlat  tizimi  inqirozga  yuz  tutishi  muqarrar.  Jumladan,  har  bir 

mamlakat uchun tarbiya-fanning birinchi zaruriyatidir”. 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 

1.Oliy 


pedagogika 

o’quv  yurtlarining  o’quv  jarayoniga  pedagogik 

texnologiyalarni  tadbiq  etishning  ilmiy  asoslari/  Respublika  ilmiy-metodik 



 

konferensiyasining materiallari. – T.: Nizomiy nomidagi TDPI, 2000 y. 



2.  Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi  //  O’qituvchi  ma’naviyatini  shakllantirish/ 

Tuzuvchilar: J.Fozilov, R.Sultonov, H.Saidov. – T.: “Ma’rifat”, – madadkor 2000 yil 

3. Nishonova S. Komil inson tarbiyasi. – T.: Istiqlol, 2003. – 224 – b. 

4. Sariboeva H, Xayitboev N va boshqalar. Pedagogika/ O’quv qo’llanma – T.: 

O’qituvchi, 2006 yil. 

5.  Xaydarova  O.Q.  Bo’lajak  o’qituvchilarni  ta’lim  jarayoniga  texnologik 

yondashuvga tayyorlash: Ped. fan. nomzod ... diss.avtoref. – T.: 2004 yil.   

N. SHaripova, 

 Farg`onaDU  magistranti. 

 

 



       

O`qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlash tizimi 

Talabalarni 

innovatsion faoliyat 

to`g`risida bilimlar 

bilan ta’minlash 

O`qituvchilarning 

innovatsion 

faoliyatini tashkil 

etishga o`rgatish  

O`qituvchilarni 

innovatsion faoliyatini 

tashkil etish bo`yicha 



malakasini oshirish  

Download 161,71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish