Бошланғич шартлар

6.Бурилишлар бўйлаб ҳаракатланишда аравача рамасига таъсир этувчи кучлар


Аравача рамасига бурилишларда ҳаракатланишда таъсир этувчи кучларнинг тўлиқ тизимини икки мутақил қисмлардан таркиб топган деб ҳисоблаб кўриб чиқиш мумкин. Улардан бири марказдан қочувчи куч таъсирида, иккинчиси эса бандажларни рельсларга нисбатан сирпанишидаги ишқаланиш кучлари таъсирида юзага келади.

5-расм

z

х

0,25Р_К

0,25Р_К

0,25Р_К

0,25Р_К

• 
  Марказдан қочувчи куч таъсирида юзага келувчи кучлар.
  

Марказдан қочувчи кучлар ҳаракатланаётган экипажнинг бутун оғирлиги бўйича тақсимланган. Ҳисоблашларда улар ҳаракатланаётган жисмнинг марказига қўйилган тенг таъсир этувчи куч билан алмаштирилади. Оғирликлар маркази ғилдирак жуфтликлари ўқларидан юқорироқда жойлашганлиги учун рессор осмалари вертикал реакцияларини қайта тақсимловчи момент хосил бўлади. Натижада, бурилишда ташқи рельс томонида жойлашган ён балка 4R_с катталикка ўта кучланган холда, ички томондаги ён балка эса шу қийматга кам кучланган холда бўлади. Кучларнинг таъсир схемаси 6-расмда келтирилган.
Битта аравача рамасига тўғри келадиган рессорланган оғирликларнинг марказдан қочувчи куч текис участкада бурилишларда

рухсат этилган ҳаракат тезлиги с_п,кН

Вертикалреакцияларни қайта тақсимланишиаравачани у, z текислигидаги мувозанат шартидан аниқланиши мумкин, бунинг учун хўқига нисбатан моментлар учун битта тенглама тузиш кифоя:


бу ерда рельслар каллагига нисбатан рессорланган
оғирликларнинг оғирлик маркази баландлиги.
ғилдиракни айланиш юзаси бўйича ҳисобий диаметри.
b –рама кўндаланг стерженлари ҳисобий узунлигининг ярми,м.
Раманинг букса йўналтирувчиларига берилган Н_c (кН) горизонтал реакциялар ўзаро тенг деб олинади ва қуйидагича аниқланади:

• 
  Бандажларни рельсларга нисбатан сирпанишидаги ишқаланиш кучлари таъсирида юзага келувчи рама кучлари.
  

Аравчаларнинг ғилдиракларни чайқалишисиз мажбурий бурилиши бандажларни рельсларга нисбатан сирпанишини юзага келтиради. Ғилдираклар ва рельслар орасидаги ишқаланиш кучлари ғилдирак жуфтликларини бурилишига тўсқинлик қилади. Ғилдирак жуфтликларининг мажбурий бурилиши рамадан буксага берилаётган кучлар таъсирида рўй беради. Ғилдирак жуфтлиги рельслардан ва етакловчилар орқали аравача рамаси ён балкасидан узатилаётган кучлар тизими таъсири остида бўлади. Демак, ғилдирак жуфтликлари томонидан рама ён балкаларига N_pкучлари таъсир этади, улар ён балкаларни бир-бирларига нисбатан суришга интилади. Уларни ҳисоблаш учун ғилдирак айланиш юзаси текислигида ишқаланиш кучларини лойиҳалаштириб, кейин уларни ён балкаларга кўчириш керак.
Ҳисоблаш қуйидаги тенглама ёрдамида бажарилади:



бу ерда

Рама кучлари бурилишларда рухсат этилган тезлик билан ҳаракатланишда h=0 холат учун ҳисобланади. Кўриниб турибдики, , бу ерда х₁ ва х₂ абсциссалар рухсат этилган ҳаракат тезлиги учун аравачани бурилишдаги холатида х_c айланиш қутби абсциссасига мувофиқ аниқланади. Бўйлама кучлар N_p нинг аравача рамасига таъсири схемаси 5-расмда кўрсатилган. Расмдан кўринадики, бўйлама кучлар рамани горизонтал текисликда буришга интилади. Бу бурилишга буксалар қаршилик кўрсатади. Натижада букса йўналтирувчиларига узатиладиган кўндаланг горизонтал ре­акция Н_р лар юзага келади. Уларнинг катталиги раманинг мувозанат тенгламасидан :