Бошқа тармоқларда бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

хужжатлаштириш 
Товарлар киримини ҳужжатлаштириш
. Чакана савдо корхоналарига 
товарлар бевосита ишлаб чиқариш корхоналаридан, улгуржи савдо 
корхоналаридан, 
тайёрлов-улгуржи 
савдо 
корхоналаридан, 
хусусий 
тадбиркорлардан ва бошқа манбалардан келиб тушади. Товарларни кирим 
қилинишини ҳужжатлаштирилиши уларни қабул қилиб олиш жойига, ким 
томонидан келтирилганганлигига, қандай кўринишда келтирилганлигига, 
транспорт турига ва бошқа омилларга боғлиқ. Товарлар савдо дўконларига 
экспедиторлар орқали ёки савдо дўкон мудирининг ўзи орқали 
таъминотчиларнинг омборларидан, темир йўл станцияларидан қабул қилиниши 
мумкин. Бундан ташқари товарлар улгуржи савдо корхоналари томонидан 
марказлаштирилган тарзда ҳам етказиб берилиши мумкин. Товарлар тараларда, 
масалан, халталарда, бочкаларда, шишаларда ва бошқа идишларда ёки 
тараларсиз келиб тушиши мумкин.
Чакана савдо корхоналарига марказлаштирилган ҳолда улгуржи савдо 
корхоналари томонидан етказиб берилган товарлар омбор мудири ёки савдо 
дўкон имудири томонидан сон ва сифат жиҳатдан қабул қилинади. Қабул 
қилиш вақтида сон ва сифат жиҳатдан четланишлар аниқланса “Қабул қилишда 
сон ва сифат жиҳатдан аниқланган четланишлар тўғрисида далолатнома” икки 
нусхада тузилади, бундай четланишлар аниқланмаганда омбор мудири 
товарларни кузатиш ҳужжатига (счёт-фактура, ТТН) қабул қилиб олганлиги 
тўғрисида имзо чекади. 

---

Савдо корхонасига экспедиторлар орқали келтирилган товарлар олдин 
марказий омборга топширилади ёки корхона раҳбарининг фармойиши асосида 
бевосита савдо дўконларига тарқатилади. Марказий омборларга келиб тушган 
товарларни омбор мудири экспедитордан сон ва сифат жиҳатдан қабул қилиб 
олади.
Чакана савдо корхонасининг марказий омборига келтирилган товарларга 
савдо бўлими савдо устамаларини белгилайди ва улар сотиш баҳоларида 
кирим қилинади. Корхона раҳбарининг фармойишига кўра товарлар савдо 
дўконларига сотиш баҳоларида юк хатлари орқали тарқатилади. Бундай юк 
хатлари икки нусхада ёзилади, унга савдо корхонаси раҳбари ва бош ҳисобчиси 
қўл қўяди, шунингдек омбор мудири товарни топширганлиги, савдо дўкон 
мудири эса товарни олганлиги тўғрисида имзо чекади. Бевосита савдо дўкон 
мудирининг ўзи томонидан таъминотчилардан олиб келтирилган товарлар 
савдо дўконга чакана савдо корхонаси савдо бўлими белгилаб берган савдо 
устамалари билан кирим қилинади.
Чакана савдо корхоналарига келиб тушган товарлар бўйича счёт-
фактураларга уларни кузатувчи транспорт ҳужжатлари (ТТН, темир йўл 
наклоднойлари, юк квитанцияси, инвойс, тортиш- таҳлил далолатномалари, 
товар ёрлиқлари ва бошқалар), сифат сертификатлари ва бошқа ҳужжатлар
илова қилинади. Барча кирим ҳужжатлари савдо дўкон мудирларининг 
ҳисоботлари билан биргаликда чакана савдо корхонасининг бухгалтериясига 
топширилади.
Чакана савдо корхоналарига кирим қилинган товарлар нақд пулга, 
кредитга, майда улгуржи тарзда сотилиши мумкин, шунингдек турли 
сабабларга кўра ҳисобдан чиқарилиши мумкин.