Bosh miyaning tuzilishi

Oraliq miya
Oraliq miya o’rta miyaning davomi bo’lib, uning oldida turadi. Oraliq miya uch boplimdan iborat: kopruv do’mboqlari, oqimtir jismlar va do’mboq osti sohasi. Markazga intiluvchi nervlarning hyech istisnosiz hanimasi (orqa miyadan. uzunchoq miyadan va miyachadan boshlanuvchi maxsus neyronlar yordami bilan) kopruv do’mboqlariga bog’lanadi, shu sababli gavdamizning har bir retseptoridagi qo’zg’alish albatta kopruv do’mboqlariga keladi.
Afferent impulslarni talaygina qismi kopruv do’mboqlaridan bosh miya po’stloqlariga boruvchi maxsus tolalar orqali bosh miya po’stlog’iga o’tadi. Shunday qilib, sezishga taalluqli hamma signallar oldin kopruv domboqlaridan o’tadi va shundan keyingina bosh miya po’tlogpining tegishli sohalariga kiradi. Kopruv do’mboqlari zararlanganda sezuvchanlik kamayadi yoki butunlay yo’qoladi, bosh ogprigpi paydo bo’ladi. falaj kelib chiqadi. uyqu buziladi. quloq ogpir bo’lib qoladi, Ko’z xira tortadi va hakazo.
Oqimtir qism kopruv do’mboqlariga qarama-qarshi oplaroq, harakatlantiruvchi markazdir. Yurish, yugurish kabi harakat reflekslaridan ko’pchiligining yoyi yoki ovqatlanish refleksi, jinsiy refleks va boshqa reflekslarning yoylari o’zining afferent (sezuvchi) qismi bilan kopruv do’mboqlariga bog’langan bo’lsa, efferent (harakatlantiruvchi) qismi bilan oqimtir qismlarga bog’langandir.
Oqimtir qism ta’sir langanda gavdaning qarama-qarshi tomonidagi muskullar qisqaradi. Oqimtir jism zararlansa, odamning harakatlari izdan chiqadi.
Do’mboq ostidagi sohaning markazlari oqsil, yogp, tuz va suv almashinuvini idora etadi. Bu markazlar ichak, qon tornirlari, bachadon va qovuq muskullarining devorlarining qisqarishiga ham ta’sir etadi. Bu markazlar ter ajralishiga va shu kabi funksiyalarga ham ta’sir ko’rsatadi.
Termoregulyatsiya markazi ham dopmbogp ostidagi sohadadir. Dopmbogp osti sohasi zararlangan hayvon tana haroratini doimo bir xilda saqlay olmaydi.
Uzunchoq miya. Uzunchoq miya orqa miyaning davomi bo’lib, uzunligi 3-3,5 sm. Uzunchoq miya va Voroliy ko’prigida reflektor va o’tkazish funktsiyalari amalga -oshiriladi. Uzunchoq miya ham oq va kulrang moddadan tuzilgan.
Reflektor funktsiyalarida bosh miya nervlaridan 5 dan 12 gacha bo’lgan * nervlarning yadrolari ishtirok etadi.
Uzunchoq miyadan chiqqan uchlamchi nerv yuz terisi ko’z, burun, tilni 2-3 qismi va tishlardan sezuvchi impulsni o’tkazib beradi. Bundan tashqari uzunchoq miyada nafas, qon tomir devori harakati nerv markazi, qusish, yutish, ter ajratish, so’lak ajratish, ko’z yoshi ajratish, qovoqlarni yumish, aksa urish, yo’talishni nerv markazlari bor. Uzunchoq miyaning reflektor funktsiyalari bosh miyaning yuqori bo’limlari bilan boshqarib turiladi.
Uzunchoq miyaning morfologik tomondan shakllanishi bilan nafas olish, yurak tomirlari, ovqat hazm qilish va boshqa funktsiyalari takomillashib boradi. Uzunchoq miya hujayralari va nerv markazlari bolaning hayoti mobaynida rivojlana boradi. Bolaning 1,5- yoshida adashgan nerv markazining hujayralari ko’payadi va uzunchok miya hujayralari defferentsiyalanadi. Neyron aksonlarini uzunligi ortadi. 7 yoshda adashgan nerv yadrosi kattalarnikidek shakllanib tugaydi. Bola tugilgashida ko’prikdagi yadrolar shakllanib tugaydi. Uzunchoq miya va ko’prikdagi yadrolarni shakllanib. borishi bilan ularning funktsiyalari pam shakllanib boradi.
Odam embrionining 5-6 oyligidan boshlab dastlabki Yarakatlar vujudga kela boshlaydi.
Xomilaning 16-17 paftalarida uzunchoq miyada nafas olish nerv markazi shakllanadi, 21-22 haftalarida nafasni chiqarish nerv markazlari shakllanib tugaydi. Yangi tugilgan chaqaloq nafas himoya reflekslar (aksa urish, yo’tal va b.) rivojlangan bo’ladi. Ueunchoq miya va ko’prikni rivojlanishi tonik va vestibulyar reflekslar bilan boqlik.
Yangi tug’ilgan bolada ovqatlanishga bo’lgan shartsiz reflekslar: so’rish, yutish va boshqalar yaxshiroq rivoklangan bo’ladi. Vestibulyar va tana. holatini tonusi reflekslari uzunchoq miya va miya ko’prigini. rivojlanishi bilan bog’liq bo’ladi. Miyachaning tuzilishi va funktsiyalari.
Miyacha bolalarda biroz yuqoriroq joylashgan katta odam bosh miya qutisining ensa qismini to’ldirib turadi. Miyachada ikkita yarim shar bo’lib, bular bir-biri bilan chuvalchangsimon qism orqali birikib turadi. Miyacha funktsional jihatdan muskullarni uygunlashib qisqarishida va harakat aktlarida, bir gruppa muskullarni ma`lum tarangligini saqlashda va boshqa funktsiyalarda yshtirok etadi.
Harakatlanish tizimining umumiy anatomiyasi.
Tana shaklini ushlab turuvchi skelit, bog’lovchi to’qimalar tuzilmasida bog’langan suyaksimon va tog’ay elementlardan shakllanadi. Uning qismlari skelet muskullari yordamida harakatlantiriladi yoki mahsus holat va vaziyatda ushlab turiladi. Keng qamrovli harakatlanish tizimi atamasi o’z ichiga sklet va muskullarni oladi. Passiv harakatlanish tizimi skletlar va ularning birlashmalaridan iborat bo’lsa , active harakatlanish tizimi o’z ichiga Poyalar va ularning qo’shimcha tuzilmalarini (poya g’iloflari,kesmasimon suyaklar )oladi O’zlarining ushlab turish vazifasidan tashqari, sklet elementlari va ularning birlashmalari muskullarga harakat davomida tayanch sifatida hizmat qiladi sklet elementlari, birlashmalari va muskullari birgalikda harakatlanish organlarini hosil qiladi . SHu bilan birga sklet elementlari organlar sistemasini himoya qilish vazifasini ham bajaradi (bosh suyagi,umurtqa kanali, ko’krak qafasi).