Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

3.4.1. Tercüme dergileri 
Cumhuriyetin  kurulmasıyla  birlikte  her  alanda  olduğu  gibi  ekinsel 
alanda da yeni bir heyecan yaşanmış ve çevirinin bilimsel alanda olduğu 
kadar ekinsel alandaki önemi üzerinde olumlu yönde girişimlerde bulu-
nulmuştur. Bunlardan en önemlisi,  19 Mayıs 1940 yılında Milli Eğitim 
Bakanlığına bağlı olarak kurulan Tercüme Bürosunun çıkarttığı Tercüme 
Dergisidir. 19 Mart 1947’ye kadar etkinliğini sürdüren bu dergi, 42 sayı 
ve 7 ciltten oluşmuştur. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in 
önderliğinde  yayınlanan bu dergilerde  Batı’da  Aydınlanmaya  yol açtığı 
düşünülen  kültürlerin  ürünlerinin  çevirilerine  öncelik  verilmeye  çalışıl-
mıştır. Buna göre, öncellikle Yunan ve Latin dünyasından çevirilere, ar-
dından  Fransız  klasik  yazınından,  sonunda  da  İngiliz  klasik  yazınından 
çevirilere yer verilmiştir. Bu şekilde bir tutum, bundan böyle Arapça ya 
da Farsça gibi Doğu dillerinden değil de, Batı dillerinden  çevirilere yer 
verileceğini  gösterir.  Üstelik  böyle  bir  etkinliğin  devlet  politikası  içeri-
sinde ele alınması, ülkenin yüzünü artık batıya çevirdiğinin de bir kanıtı 
olarak değerlendirilebilir. Kuşkusuz böyle bir sorumluluğun halk tarafın-
dan değil de, devlet tarafından üstlenilmesi ilk aşamada düşündürücü ge-
lebilir. Ne var ki, Osmanlılardan bu yana Arap Uygarlığının dışında bir 
uygarlık tanımayan ve Kurtuluş Savaşını yeni atlatmış bir halkın, söz ko-
nusu koşullarda ekini kendinin belirlemesi de düşünülemez. İşte bu yüz-
den  devletin  çevirinin  ekini  biçimlendirici  rolünden  yararlanarak  ulusal 

---

 
62 
kültürü biçimlendirme görevini kendi üstlenmek zorunda kaldığı düşün-
cesi  öne  sürülebilir.  Böyle  bir  derginin  çıkarılmasının  iki amacı  vardır. 
Bunlardan birincisi, Batı dünyasıyla ekinsel olarak köprü kurmak; ikincisi 
ise doğu-batı ayrımına son vererek, Hasan Ali Yücel’in Tercüme dergisi-
nin önsözünde dediği gibi “Medeniyetin bir bütün olarak” algılanmasına 
yol açmaktır (Yücel 1940: 1: 1-2). Sonuçta, böyle bir etkinliğin ekine de-
vingenlik kazandırması kaçınılmazdır. Öyle ki, böyle bir etkinlik dönemin 
ünlü yazar ve çevirmenlerini biraraya toplayarak çeviri, çeviri yöntemi ve 
süreci konusunda düşünüp, tartışmalarına aracılık etmiştir. Örneğin, Ter-
cüme  Dergilerinde  klasik  yapıtların  karşılaştırmalı  çevirileri  yanı  sıra, 
Ezra Erhat, Orhan Burian, Nurullah Ataç gibi dönemin önde gelen çevir-
men  ve  yazarlarının  çeviri  konusundaki  düşüncelerine  yer  verilmiştir. 
Böylece çevirinin Osmanlılar döneminde anlaşıldığı gibi mekanik bir iş-
lem olmadığı, eski kanının aksine ulusal kimliği ve dili ortaya çıkarıcı ve 
geliştirici bir niteliği olduğu savı yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Örne-
ğin, derginin ilk sayılarındaki klasik yapıtlardan parçaların çeviriye kay-
nak odaklı yaklaşımı, sonraki sayılarda yerini daha erek odaklı çevirilere 
bırakmıştır. Sonuç olarak, bu etkinlik en azından ülkede hangi yapıtların 
çevrileceğiyle ilgili bir çeviri politikasının belirlenmesine aracılık etmiş-
tir. Örneğin, derginin son cildinde (Tercüme 1946: 7: 37: 1) klasik yapıt-
ların  yanı  sıra,  çağdaş  yapıtların  çevrilmesi  gerektiği  konusunda  alınan 
karar, söz konusu büronun çeviri alanında olduğu kadar ekinsel alandaki 
yenilikten yana, ilerici tutumunu da sergilemektedir. Ne var ki, derginin 
yayımı 1947’de sona ermiş ve bundan sonra da devletin maddi ve manevi 
desteğini alan bu kalitede bir dergi yayınlanmamıştır.