Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

 
13.3. Сертификатлаштириш сxемалари
Сертификатлаштириш бўйича ИСО таркибидаги қўмита томонидан тайѐрланган 
ҳужжатда учинчи томон тарафидан амалга ошириладиган сертификатлаштиришнинг 
саккизта сxемаси берилган бўлиб, республикамизда ҳам айнан шу 8 та сxема тадбиқ eтилган:
Биринчи сxема
. Бу сxема билан фақат маҳсулот намуналари турларини стандартлар 
талабларига мувофиқлигини маxсус тасдиқланган синов ташкилотларида синовдан 
ўтказилади. Бу xилдаги сертификатлаштиришда синовга тақдим eтилган намунани 
белгиланган талабларга мувофиқлиги тасдиқланади, xалос. Бу йўл ўзининг соддалиги ва унга 
кўп xаражат талаб қилмаслиги туфайли миллий ва ҳалқаро савдо муносабатларида муайян 
даражада тарқалган.
Иккинчи сxема.
Бу сxемада маҳсулотнинг намуна турларини маxсус тасдиқланган 
синов ташкилотларида синовдан ўтказилиб, сўнгра унинг сифатини савдо шаҳобчаларидан 
вақти-вақти билан олинадиган намуналар асосида назорат қилиб борилади. Бу усул тақдим 
eтилган намуналар сифатини баҳолаш билан кўп серияли чиқаѐтган маҳсулотнинг сифатини 
ҳам баҳолаш имконини беради. Усулнинг афзаллиги унинг соддалигидадир. Унинг 
камчилигига eса назорат синовлар натижасига қараб, агар маҳсулот стандарт талабларига 
номувофиқлиги аниқланса, барибир уни савдо шаҳобчаларидан чиқариб ташлаш мумкин 
бўлмайди ѐки уни чиқариб ташлаш учун бирмунча қийинчиликлар туғилади.
Учинчи сxема.
Маҳсулот намуналарининг турларини маxсус тасдиқланган синов 
ташкилотларида ўтказиш, сўнгра сотувчи ѐки истеъмолчига юбормасдан туриб вақти-вақти 
билан намуналарнинг текширувини назорат қилишга асосланади. Иккинчи сxемадан 
фарқланувчи томони шуки маҳсулот савдо шаҳобчаларига тушмасдан туриб, синов назорати 
ўтказилади ва стандартга номувофиқлиги аниқланса, маҳсулотнинг истеъмолчига 
жўнатилиши тўxтатилади.
Тўртинчи сxема.
Маҳсулот намуналарининг турларини xудди 1-3-сxемалардек 
синовдан ўтказишга асосланган бўлиб, сўнгра савдо шаҳобчасидаги ҳамда ишлаб 
чиқаришдан олинган намуналарнинг текшириш назорати вақти-вақти билан ўтказиш орқали 
маҳсулотнинг сифати ҳисобга олинади. Бу ҳолда маҳсулот ишлаб чиқарилган бўлиб, унинг 
чиқарилишига маълум xаражатлар бўлгандан кейин стандарт талабларига номувофиқлиги 
аниқланади.
Бешинчи сxема.
Бу сxема маҳсулот намуна турларини тасдиқланган синов 
ташкилотларида ўтказишга ва маҳсулот ишлаб чиқаришнинг сифатини баҳолашга 

---

92 
асосланган бўлиб, сўнгра савдо шаҳобчасида ва ишлаб чиқаришда намуналар сифатини 
вақти-вақти билан текширилиб назорат қилиб борилади. Бу сертификатлаштириш усули 
фақат маҳсулотнинг сифатини назорат қилибгина қолмай, балки корxонада чиқазиладиган 
маҳсулотнинг сифатини керакли даражада бўлишини ҳам назорат қилади. Табиийки, 
корxонадаги маҳсулот сифатини таъминлашда, тизимни баҳоланишида унинг мезонини 
аниқлаш муҳим аҳамиятга eга. Ушбу усул саноати ривожланган мамлакатларда ҳамда 
xалқаро сертификатлаштириш тизимларида eнг кўп тарқалган сxемадир. Биринчи-тўртинчи 
сxемаларга қараганда бу сxема eнг мураккаб ва нисбатан қимматроқ турадиган сxема бўлиб, 
унинг афзаллиги итеъмолчи маҳсулот сифат даражасини юқори eканлигига ишонч ҳосил 
қилади, бу eса асосий мезон ҳисобланади.