Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

8.2.Стандартлаштиришнинг асосий тушунча, мақсад ва вазифалари 
Фараз қилайлик, энди дам олай деб, дам олиш хонасига кириб, чироқни ѐққан эдик, 
лип этиб ѐнди-ю, ўчди. Нима қиламиз? Дарҳол бошқа лампочкани олиб, алмаштирамиз. 
Хўш, бунинг нимаси ғайри табиий? Сиз бунда куйган лампочкани ўрнига бошқаси айнан, 
ҳам кучланиш бўйича, ҳам қўввати бўйича, ҳам ўлчамлари бўйича тўғри келишини остида 
қанчалар инсон меҳнати ѐтганлигини ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? 
Одатда биз стандарт бўйича деган иборани кўп ишлатамиз. 
Хўш стандарт нима? 
Стандарт
- бу кўпчилик манфаатдор томонлар келишуви 
асосида ишлаб чиқилган ва маълум соҳаларда энг мақбул даражали тартиблаштиришга 
йўналтирилган ҳамда фаолиятнинг ҳар хил турларига ѐки натижаларига тегишли бўлган 

---

53 
умумий ва такрор қўлланиладиган қоидалар, умумий қонун-қоидалар, тавсифлар, талаблар 
ва усуллар белгиланган ва тан олинган идора томонидан тасдиқланган меъѐрий ҳужжатдир. 
Стандартлар фан, техника ва тажрибаларнинг умумлаштирилган натижаларига 
асосланган ва жамият учун юқори даражадаги фойдага эришишга йўналтирилган бўлиши 
керак. 
Стандартлар даражасига қараб, ҳалқаро, минтақавий давлатлараро, миллий ва корхона 
миқѐсида фаолият кўрсатади. 
Давлат стандартлари маҳсулотни ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чиқаришга қўйиш 
босқичида янги маҳсулотларнинг юқори сифатли турларини яратиш ва ўзлаштиришни 
тезлаштиришга, ишлаб чиқарувчи, тайѐрловчи ва истеъмолчи ораларидаги муносабатларни 
яхшилашга йўналтирилган. 
Стандартлаштириш тизими янги буюмга ўз вақтида юқори сифатли лойиҳа-
конструкторлик ҳужжатлар бериш, корхонанинг янги маҳсулотини берилган сифат 
кўрсаткичларига асосан тайѐрлашни ва керак бўлса маҳсулотнинг ишлаб чиқаришдан олиб 
ташлашни белгилайди. 
Стандартлаштириш маҳсулот муомалада бўлганида ва сотиш босқичларида 
маҳсулотни жойлаштириш (упаковка)да яхши тартиб ва шароитлар яратишга, юклашга ва 
жойлаштиришга, сақлашга, омборларда маҳсулот сифатини бузилмай сақлашга, транспортда 
олиб юришда, буюмни тарқатиш, сотиш ташкилотларига талаблар белгилайди. 
Стандартлаштириш туб моҳияти билан ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг энг 
самарадор формалари ҳақидаги фандир. 
Стандартлаштириш иқтисод, технология ва фундаментал фанлар сингари асосий 
йўналишларни бир-бирига боғловчи восита ҳамдир. 
Кўпгина техника жиҳатидан илғор мамлакатларда стандартлаштириш масалаларига 
ўсувчи қизиқиш қайд қилинмоқда, унинг асоси бўлган стандартлаштиришнинг назариясига 
ҳам катта эътибор берилмоқда. 
Стандартлаштиришни техника тараққиѐтида, ишлаб чиқаришда энг рационал жорий қилиш, 
маҳсулот сифатини яхшилаш, меҳнат ҳаражатларини ва моддий ресурсларни таъсирчан 
воситаларидан бири сифатида кўрилмоқда. 
Ижтимоий-иқтисодий, илмий-теxник дастур ва лойиҳаларни амалга ошириш 
стандартлаштиришнинг асосий мақсадларидан ҳисобланади. Бу мақсадни амалга 
оширилиши «Стандартлаштириш тўғрисида»ги қонунда аниқлаштирилган: «Тўлиқ ѐки 
қисман республика бюджет маблағларини молиялаштирувчи давлат дастурларини ишлаб 
чиқишда маҳсулотнинг сифатини меъѐрий таминланиши бўйича бўлимлар кўзда тутилиши 
шарт». 
Табиий ва теxноген фалокатлар ва бошқа фавқулодда вазиятлар вужудга келишини 
ҳисобга олган ҳолда, иқтисодиѐт объектларининг xавфсизлигини таъминлаш. 
ЎзРҲ 78-001 раҳбарий ҳужжат билан меъѐрий ҳужжатларда ѐнғин xавфсизлиги 
талаблари тўлиқ кўрсатилишини текшириш методикаси устидан назорат қилиш тартиби 
тасдиқланган.