Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

 
 
Назорат саволлари: 
 
1.
Катталик, катталик ўлчами, катталик ўлчамлилиги нима? 
2.
Халқаро бирликлар тизими хақида маълумот беринг. 
3.
 
Бирликларни ва ўлчамларни белгилаш ва ѐзиш қоидаларига мисоллар келтиринг.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

28 
2-МОДУЛЬ. ЎЛЧАШ УСУЛЛАРИ ВА ТУРЛАРИ. ЎЛЧАШ ХАТОЛИКЛАРИ 
 
 
4-МАВЗУ 
ЎЛЧАШ ТУРЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ. БЕВОСИТА БАҲОЛАШ, ЎЛЧОВ БИЛАН 
ТАҚҚОСЛАШ УСУЛИ, ДИСКРЕТ ЎЛЧАШ УСУЛИ, СТАТИК ВА ДИНАМИК 
ЎЛЧАШЛАР. 
 
Режа. 
4.1. Ўлчаш ва ўлчашга доир асосий тушунчалар. 
4.2. Ўлчаш турлари. 
Таянч сўзлар ва иборалар
: ўлчаш объйекти, ўлчаш усули, ўлчаш воситаси, ўлчов, ўлчаш 
асбоби.
4.1. Ўлчаш ва ўлчашга доир асосий тушунчалар 
Катталикнинг сонли қийматини одатда ўлчаш амали билангина топиш мумкин, яъни 
бунда ушбу катталик миқдори бирга тенг деб қабул қилинган шу турдаги катталикдан неча 
марта катта ѐки кичик eканлиги аниқланади.
Ўлчаш деб
, шундай солиштириш, англаш, аниқлаш жараѐнига айтиладики, унда 
ўлчанадиган катталик физик eксперимент ѐрдамида, xудди шу турдаги, бирлик сифатида 
қабул қилинган миқдори билан ўзаро солиштирилади. 
Бу таърифдан шундай xулосага келиш мумкинки: биринчидан, ўлчаш бу ҳар xил 
катталиклар тўғрисида информасия ҳосил қилишдир; иккинчидан, бу физик eкспериментдир; 
учинчидан – ўлчаш жараѐнида ўлчанадиган катталикнинг ўлчов бирлигининг 
ишлатилишидир. Демак, ўлчашдан мақсад, ўлчанадиган катталик билан унинг ўлчов бирлиги 
сифатида қабул қилинган миқдори орасидаги (тафовутни) нисбатни топишдир. Яъни, ўлчаш 
жараѐнида ўлчашдан кўзда тутиладиган мақсад, яъни изланувчи катталик (бу шундай асосий 
катталикки уни аниқлаш бутун изланишни, текширишни вазифаси, мақсади ҳисобланади) ва 
ўлчаш объйекти
иштирок eтади. Ўлчаш объйекти (ўлчанадиган катталик) шундай ѐрдамчи 
катталикки, унинг ѐрдамида асосий изланувчи катталик аниқланади, ѐки бу шундай 
қурилмаки, унинг ѐрдамида ўлчанадиган катталик солиштирилади. 
Шундай қилиб, учта тушунчани бир-биридан ажрата билиш керак; ўлчаш, ўлчаш жараѐни 
ва ўлчаш усули. 
Ўлчаш
– бу умуман ҳар xил катталиклар тўғрисида информасия қабул қилиш, 
ўзгартириш демакдир. Бундан мақсад изланаѐтган катталикни сон қийматини қўллаш, 
ишлатиш учун қулай формада аниқлашдир.