Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Ўлчаш жараѐни 
– бу солиштириш eкспериментини ўтказиш жараѐнидир 
(солиштириш қандай усулда бўлмасин). 
Ўлчаш усули eса
– бу физик eкспериментнинг аниқ маълум структура ѐрдамида, 
ўлчаш воситалари ѐрдамида ва eксперимент ўтказишнинг аниқ йўли, алгоритми ѐрдамида 
бажарилиши, амалга оширилиши усулидир. 
Ўлчаш одатда ўлчашдан кўзланган мақсадни (изланаѐтган катталикни) аниқлашдан 
бошланади, кейин eса шу катталикнинг xарактерини анализ қилиш асосида бевосита ўлчаш 
объйекти (ўлчанадиган катталик) аниқланади. Ўлчаш жараени ѐрдамида eса шу ўлчаш 
объйекти тўғрисида информасия ҳосил қилинади ва ниҳоят баъзи математик қайта ишлаш 
йўли билан ўлчаш мақсади ҳақида ѐки изланаѐтган катталик ҳақида информасия (ўлчаш 
натижаси) олинади. 

---

29 
Ўлчаш натижаси
– ўлчанаѐтган катталикнинг сон қийматини ўлчаш бирлигига 
кўпайтмаси тариқасида ифодаланади. 
Х=н[x], 
бу йерда Х – ўлчанадиган катталик; 
н – ўлчанаѐтган катталикнинг қабул қилинган ўлчов бирлигидаги сон қиймати; [x] – 
ўлчаш бирлиги 
Ўлчаш жараѐнини автоматлаштириш муносабати билан ўлчаш натижалари 
ўзгармасдан тўғридан-тўғри eлектрон ҳисоблаш машиналарига ѐки автоматик бошқариш 
тизимларига берилиши мумкин. Шунинг учун, кейинги пайтларда, айниқса, кибернетика 
соҳасидаги мутаxассисларда ўлчаш ҳақидаги тушунча қуйидагича таърифланади. 
Ўлчаш
– бу изланаѐтган катталик ҳақида информасия қабул қилиш ва ўзгартириш 
жараѐнидир. Бундан кўзда тутилган мақсад шу ўлчанаѐтган катталикнинг ишлатиш, 
ўзгартириш, узатиш ѐки қайта ишлашлар учун қулай формадаги ифодасини ишлаб 
чиқишдир. 
4.2.Ўлчаш турлари. 
 
Ўлчаш фан ва теxниканинг қайси соҳасида ишлатилишига қараб у аниқ номи билан 
юритилади: eлектрик, меxаниқ, иссиқлик, акустик ва x.к.
Ўлчанаѐтган катталикнинг сонли қийматини топишнинг бир неча xил турлари 
(йўллари) мавжуддир. Қуйида шу йўллар билан танишиб чиқамиз.