Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Катталикнинг қиймати
- 
қабул қилинган бирликларнинг маълум бир сони билан 
катталикнинг миқдор тавсифини аниқлаш.
Қийматнинг сонлар билан ифодаланган таркибий қисмини катталикнинг сонли 
қиймати дейилади. Сонли қиймат катталикнинг ўлчами нолдан қанча бирликка фарқланади, 
ѐки ўлчаш бирлиги сифатида олинган ўлчамдан қанча бирлик катта (кичик) eканлигини 
билдиради ѐки бошқача айтганда Қ катталигининг қиймати уни ўлчаш бирлигининг ўлчами 
[Қ] ва сонли қиймати қ билан ифодаланади деган маънони англашимиз лозим: 
Қ = қ[Қ]. 
Енди яна катталикнинг бирлигига қайтамиз. Икки xил металл қувур берилган бўлиб, 
бирининг диаметри 1 м, иккинчисиники 0,5 м. Уларнинг икковини диаметр бўйича 
солиштириш учун, муайян бир асос сифатида олинган бирлик қиймати билан 
солиштиришимиз лозим бўлади 
Катталикнинг бирлиги деб -
 
таъриф бўйича соний қиймати 1га тенг қилиб олинган 
катталик тушунилади
Ушбу атама катталикнинг қийматига кирадиган бирлик учун кўпайтирувчи сифатида 
ишлатилади. Муайян катталикнинг бирликлари ўзаро ўлчамлари билан фарқланиши мумкин. 
Масалан, метр, фут ва дюйм узунликнинг бирликлари бўлиб, қуйидаги ҳар xил
ўлчамларга eга - 1 фут = 0,3048 м, 1 дюйм = 25,4 мм га тенгдир. 
Катталикнинг бирлиги ҳам, катталикнинг ўзига ўxшаш асосий ва ҳосилавий 
бирликларга бўлинади: 
 
Катталикнинг асосий бирлиги деб
 
бирликлар тизимидаги иҳтиѐрий равишда 
танланган асосий катталикнинг бирлигига айтилади.
Бунга мисол қилиб, ЛМТ - катталиклар тизимига тўғри келган МКС бирликлар тизимида 
метр, килограмм, секунд каби асосий бирликларни олишимиз мумкин. 
 
Ќосилавий бирлик
 
деб, берилган бирликлар тизимининг бирликларидан тузилган, 
таърифловчи тенглама асосида келтириб чиқарилувчи ҳосилавий катталикнинг бирлигига 
айтилади. 
Ќосилавий бирликка мисол қилиб 1 м/с - xалқаро бирликлар тизимидаги тезлик 
бирлигини; 1 Н = 1 кг. м/с
2
куч бирлигини олишимиз мумкин.