Book · January 020 citations reads 4,481 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Andezitlar
- plagioklaz, avgit va rogovaya obmankadan tashkil topgan 
jins. Zichligi 2200-2800 kg/m
3
, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 60–240 MPa. 
Andezit kislota ta’siriga va issiqqa chidamli. Qurilishda asosan kislotalar ta’siriga 
chidamli betonlar uchun yirik to’ldirgich sifatida hamda kislota saklaydigan hovuz 
devorlarini qoplashda ishlatiladi.
Traxitlar 
– zichligi kamroq bo’lgan jins. Zichligi 2200 kg/m
3
, siqilishdagi 
mustahkamlik chegarasi 50–100 MPa. Rangi och sariq yoki kulrang. Ular devor 
ashyolari hamda betonlar uchun to’ldirgich sifatida ishlatiladi.
Vulqon tufi
- pushti yoki binafsha rangda uchraydigan, zichlashib va 
yopishib qolgan vulqon kulidan iborat g’ovakdor tog’ jinsi. Zichligi 1100–1300 
kg/m
3
, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 8–12 MPa va issiqlik o’tkazuvchanlik 
koeffitsienti 0,3–0,4. Qurilishda, asosan, devor ashyolari (bloklar) sifatida 
ishlatiladi. Tuf chiqindilari esa yengil betonlar uchun to’ldirgich sifatida 
foydalaniladi.
Trasslar 
– zich vulqon tufi turlariga kiruvchi jins. Ular yuqori zichlikka 
(2500– 2800 kg/m
3
) va mustahkamlikka (800–1500 kg/sm
2
) ega. Mayda holatida 
trasslar pudtsolan sementlarini olishda faol gidravlik qo’shilma sifatida ishlatiladi. 
Tufli lava – vulqondan otilgan yuqori haroratdagi suyuq lava tomchilari, vulqon 
kuli va qumlar bilan aralashgan holda tezda sovigan g’ovak shishasimon jinsdir. 
Tufli lavaning xossalari vulqon tufidan kam farq qiladi. U ham qurilishda devor 
ashyolari va betonlar uchun yengil to’ldirgich sifatida ishlatiladi.
Pemza
- shishasimon serg’ovak yengil jins. U vulqondan otilgan mayda 
lava tomchilarining havoda sovishga ulgurmay o’zaro yopishib qolishidan hosil

---

207 
bo’lgan. Tarkibida kremniy (75 % gacha) va alyumin oksidi bor. Och sariq rangda 
bo’ladi. Pemzaning zichligi 300–600 kg/m
3
, siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 
0,4–4 MPa. Sovuqqa chidamli va issiqlikni kam o’tkazadigan ashyo. Uning kukuni 
bog’lovchi moddalar uchun faol qo’shilma, qumi esa yengil beton va qorishmalar 
uchun to’ldirgich sifatida ishlatiladi. Kamchatka, Armaniston va Kavkaz 
hududlarida pemza zaxiralari ko’p.