Book · January 020 citations reads 4,481 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

3
 
Chuqurlik jinsi 
Granit 
2,6 – 2,7 
Qumtosh 
2,55 –2, 65 
/2,60 
Gabbro 
3,0-3,1 
Qumlar 
2,65-2,77 /2,7 
Karbonatli 
jinslar 
2,41 3,19 
Qumoq tuproq 
2,67 –2,73 /2,71 
Alevrolit 
2,4 –3, 04 
Qumloq tuproq 
2,69 –2,71 
Argillit 
2,63 –2,85 
Gillar 
2,71 –2,73/2,72 
Torf 
0,5 – 0,8 
Eslatma:
Suratda belgilangan qiymat zichlikning o’zgarish oralig’i 
bo’lib, maxrajdagisi esa o’rtacha ko’rsatgichini bildiradi. 

---

149 
Hajmiy massa
deb – tog’ jinsining tabiiy hajm birligidagi massasiga 
aytiladi. Uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
t
m
v
m


(19.2) 
Bu yerda,

m
– 
gruntning tabiiy holatidagi hajmiy massasi, g/sm
3
m
– gruntning massasi, gr. 
v
t
– gruntning g’ovaklari bilan birgalikdagi tabiiy hajmi, sm
3
Gruntlarning hajmiy massasi uning mineralogik tarkibi, namligi va 
g’ovakligiga bog’liq bo’ladi. Gruntlarning namligi oshib borgan sari, hajmiy 
massasi ortib boradi va o’zining eng qatta qiymatiga barcha g’ovaklarga namlik 
to’lgandan so’nggina erishadi. Gruntlarning hajmiy massasining o’rtacha qiymati 
1,3 – 2,2 g/sm
3 
ni tashkil etadi.
Amaliyotda hajmiy massa qiymatini gruntlarni tayanch devorlarga 
bosimini, qiyaliklarning turg’unligi shartlarini, tuproq ishlari hajmini, quruq 
gruntlar massasini hisoblashlarida foydalaniladi. Gruntlarning 105 - 110
0
С da 
haroratda quritilgandan so’nggi zichligi- grunt skeletining 
hajmiy massasi
deb 
qabul qilingan. 
Gruntlar skeletining hajmiy massasi quyidagi formula yordamida topiladi:

w
=
01
.
0
1

w

; ( 19.3)