Book · April 021 citations reads 54 1

2.4. – rasm. Tantal va niobiyning ftor kompleks tuzlarini olish

texnalogiyasi.

Eritmadan tantal tuzining kristallarini sovitish va filtrlash bilan ajratib olinadi. Kremniy 50% gacha titan va qisman niobiy (5–6% Nb) ftorli tuzlar holida, tantalni ftorli tuzi bilan birga cho‗kmaga tushadi.

K₂TaF₇ kristallarini tozalash uchun qo‗shimcha kristallanadi, unga 1– 2% HF berish bilan, olingan tantaloit ftor kaliy tuzida 0,1– 0,3% niobiy, – 0,2 % temir, 0,01– 0,02% gacha titan bo‗ladi.
Filtrlangan qolgan eritma bug‗latilib, uni sovitiladi va K₂NbOF • H₂O tuz kristallari ajratib olinadi. Bu ham qayta kristallash orqali tozalanadi.

Ekstraksiyalash usuli

Oxirgi yillarda gidrometallurgiyada ekstraksiya jarayoni ko‗p ishlatilib kelmoqda. Bu jarayon suvli eritmalardan modda va modda birikmalarini organik erituvchilardan foydalanib ajratib olishga asoslangan. Suvli va organik erituvchi bir-biriga qo‗shilganda suvli eritmadagi moddalarning har ikki faza bo‗yicha tarqalishi – ekstraksiya deyiladi. Ma‘lum vaqtdan so‗ng har ikki faza o‗rtasida muvozanat qaror topadi. Muvozanat vaqtidagi moddalarning taqsimlanishi – taqsimlanish koeffitsiyenti (D) bilan tavsiflanadi. Organik fazadagi modda konsentratsiya bilan suvli fazadagi modda konsentratsiyalar nisbati orqali aniqlanadi:

D - (S_org,)/(S_suvf)

Taqsimlanish koeffitsiyenti erituvchining tabiatiga, ajratib olinadigan moddalarning konsentratsiyasiga, eritmaning muhitiga, haroratga va eritmadagi boshqa moddalarning bor yoki yo‗qligiga bog‗liq bo‗ladi.
Organik fazaga asosan suvli fazadan dissotsiatsiyalanmagan moddalar o‗tadi. Agarda suvli eritmada ikkita modda bo‗lsa, ularning ajralishi taqsimlanish koeffitsiyentlari nisbati orqali ifodalanadi va bu qiymat ajralish koeffitsiyenti deyiladi (ß):ß = (D₁) / ( D₂).
Bu qiymat ikki moddaning samarali ajralishini ko‗rsatadi. Agarda P ning qiymati 2 va undan katta bo‗lsa, unda ikkita moddani ekstraksiya usuli bilan ajratish mumkinligini ko‗rsatadi. Organik erituvchilar sifatida organik birikmalar: efirlar, ketonlar, spirtlar, aminlar va uglevodorodlar ishlatiladi.
Erituvchilar ajratib olinishi kerak bo‗lgan moddalarga nisbatan ekstraksiyalash qobiliyati va undan moddalarni qaytarish hamda suvda kam eruvchanlik xususiyatiga ega bo‗lishi va qovushqoqligi kam bo‗lishi kerak.
Texnika xavfsizligi bo‗yicha uchuvchan bo‗lmasligi, zararsiz va qiyin yonuvchi bo‗lishi kerak. Bulardan tashqari, organik erituvchi mineral kislotalarga qarshiligi va uni tanlashda unga nisbatan qiymati past bo‗lishi kerak.
Ekstraksiya jarayonida ikki turdagi asboblar ishlatiladi: kolonnali va aralashtirib-tindiruvchi. Kolonna turidagi ekstraktorlarda organik erituvchilar bilan suvli eritmalar bir-biriga qarama-qarshi yo‗nalgan bo‗ladi va bir-biri bilan to‗qnashadi. Ekstraktorning kolonnalari ikki xil usulda yasaladi. Birinchisi, kolonnalar, to‗qnashish amalga oshishi uchun temir halqachalar (nasadkalar) bilan to‗ldiriladi. Ikkinchisi, kolonnalarda bir-biriga yaqin teshik tarelkalar o‗rnatiladi.
Har ikki holda ham eritmalarning tortish kuchi ishga tushib, to‗qnashish sodir bo‗ladi.
Hozirgi vaqtda ekstraksiya jarayoni depsinish (pulsatsiya) usulida olib boriladi. Bu usulning samaradorligi nasadkali va teshik tarelkali kolonnalarda olib boriladigan eksraksiya jarayoniga nisbatan 2—3 barobar ko‗p.
Aralashtirib-tindiruvchi asbob bir-biriga ulangan xonalaridan iborat bo
‗ladi. Gorizontal ikki bo‗limdan iborat aralashtiruvchi xonada aralashtirib turuvchi uskuna o‗rnatilgan bolib, organik va suvli fazalar aralashtirib boriladi.