Боҳодир эшов

 
4-§ Ғазнавийлар ва Салжуқийлар. 
Ғазнавийлар давлати. 
Ғазнавийлар давлати Мовароуннаҳрдаги босиб олинган ҳудудларнинг 
чекланганлиги ва нисбатан тарихан қисқа давр – Мовароуннаҳрда бор-йўғи 40 
йилга яқин ҳукмронлик қилган бўлса-да, Ўзбекистон давлатчилиги 
тарихидаги муҳим босқичлардан бири ҳисобланади. Чунки, Ғазнавийлар 
пайдо бўлиши даври – X аср охири – XI аср бошларида пайдо бўлган бошқа 
давлатлар - Салжуқийлар ва Қорахонийлар каби ўта муҳим тарихий аҳамият 
касб этган воқеа – нафақат Мовароуннаҳр, балки бутун Ўрта Осиѐда туркий 
давлатчиликнинг ўзил-кесил қарор топганлигини кўрсатади. Шу боис, ушбу 
параграфда Ғазнавийлар давлатчилиги тарихи ҳақида қичқача маълумот бериб 
ўтишни лозим топдик. 
Демак, Ғазнанинг сиѐсий марказ сифатида юксалиши X асрнинг 
иккинчи ярмидан бошланади. Ғазнавийлар сулоласининг асосчиси Амир 
Насириддин уд-давла Сабуқтегин Ғозий келиб чиқишига кўра туркий қавмга 
мансуб эди. Айрим ўрта асрлар манбаларида, хусусан, XIV асрда яшаб ўтган 
Муҳаммад Шабангаройнинг «Мажма ал-ансаб» номли асарида берилишича, 
Сабуқтегин Иссиқкўл бўйидаги ҳукмдори 
қарлуқ
бўлган Барсхон деган 
жойда туғилган. Ёшлигида Сабуқтегин асир олинади ва тўрт йил 
тухси
қабиласида тутқунда бўлгач, уни Мовароуннаҳрлик савдогарларга сотиб 
юборадилар. В.В. Бартольднинг фикрига кўра, Сабуқтегинни Сомонийлар 
давлатининг мансаблар поғонасида кўзга кўринган вакилларидан бири 
Алптегин сотиб олади. Алптегин 963 йилда вафот этган пайтда у сотиб олган 
қўл Сабуқтегин катта нуфузга эга эди. Унинг вафотидан сўнг Ғазнада навбати 
билан Амир Исҳоқ ибн Алптегин, Амир Билгатегин, Амир Пирий, Амир 
Сабуқтегинлар ҳукмронлик қиладилар. 997 йилнинг бошида Сабуқтегин 
Сомонийлар томонидан Ғазна ва унинг атрофларига ҳоким этиб тайинланади. 
Тарихий манбалар Сабуқтегинни Ғазнавийлар давлатининг асосчиси сифатида 
таърифлайдилар. 997 йилнинг охирида Амир Сабуқтегин вафот этади ва унинг 
кичик ўғли Исмол тахтга ўтириб бор йўғи 7 ой ҳукмронлик қилади. 998 йилда 
ўзининг ҳарбий жасоратлари учун