Боҳодир эшов

- еху (ябғу),
ше (шод), деле (тегин), силифа (элтабар) ва 
тутўнфа (тудўн) қабилар мавжуд бўлиб, уларнинг барчаси мерос қилиб 
колдирилган.
Турк ҳоқонлиги давлатининг асосини ер билан бирга халк, ташкил этар 
эди. Уз даврида У рта Осиёда давлатчиликнинг мустакил ва анъанавий 
шаклларини ривожлантирган туркийлар давлати мавжуд жамиятнинг муайян 
ижтимоий тузилмаларига ва кадимги туркларнинг давлат томонидан ташкил 
этилган ҳамда назорат килинадиган хужалик фаолиятига таянар эди. Тарихий 
адабиётларда берилишича, бу фаолиятнинг асосини кўчманчи чорвачилик 
ташкил этган. Чорвадор туркларда уруг-қабилачилик анъаналари нихрятда 
кучли бўлиб, қабила ва уруг жамоаларини асоси катта оилалардан иборат 
бўлган. Кўчманчи чорвадорлар халк, оммасини турклар "будўн" ёки 
"кора 
будўн”
деб аташган.
Ҳоқонликда кенг микёсда дехкрнчилик ҳам килинар эди. Хитой 
манбалари, "гарчи турклар доимий яшаш жойларига эга бўлмаса ҳам, лекин 
уларнинг хар бирининг ажратиб берилган ери бор"лиги ҳақида маълумот 
беради. Айнан мана шўндай "ажратиб берилган ер"ларда деҳқонлар мавжуд 
сув манбалари ҳамда лалмикор ерлар имкониятдан фойдаланиб асосан донли 
экинлар етиштирганлар. Мевали дарахтлардан бог-роглар етиштиришга 
алохида аҳамият берганлар. Манба тили билан айтганда, "(мевали) дарахтлар 
савлат тукиб турган".
Турклардаги қабила ва уруг жамоаларининг катта оилаларида уй 
қуллари ҳам мавжуд бўлар эди. Қулларнинг кўпайиши билан синфий 
мўносабатлар таркиб топа бошлаган. Лекин қулчилик ижтимоий ҳаётга кенг 
кириб келмаган. Шу боис бўлса керакки, манбалар ҳоқонликда қуллар 
мехнатидан кенг фойдаланиш ҳақида амалда хеч кандай маълумот бермайди. 
Айрим 
тадкикртчиларнинг 
фикрича, 
кўпрок, 
аёллар 
мехнатидан 
фойдаланилган ва қуллар асосан уй ишлари билан шугулланишган. Кўпинча 
жамоада аёллар қул қилиб олиб кетилар эди. Лекин, қул аёллар дан ҳам огир 
ишларда фойдаланилмай, балки уй-рузгор ишларида ишлатилинар эди. Қул 
эркакми, аёлми барибир кочиб кетаверган. К,очган қул таъьдиб килинмаган ва 
ўнинг учун хеч ким товон туламаган. Турк ҳоқонлигининг марказий бохдарув 
тизими асосан йирик сиёсий давлат тадбирлари (давлат 
 
осойишталигини 
сакдаш, давлат сархадларини кенгайтириш, солик тизими, ички ва тапщи 
савдо, дипломатик мўносабатлар ва бопщ.) билан машгул бўлиб ўзлари забт 
этган худудлардаги бошкдрув тизимига маълум даражада эркинлик берилган. 
Шунинг учун ҳам Фарғона, Сўғд, Шош, Тохаристон, Хоразм ва бопща 
мулклардаги бошқарув тартиби асосан мах,аллий сулолалар қўлида бўлган. 
Мисол учун, Сўғд ва Фарғонада олий хукмдор - "ихшод^ Тохаристонда - 
"маликшох", Хоразмда - "хоразмшох", Кешда –