Bo‘lib, «Maxsus pedagogika» fani namunaviy dasturi asosida yaratilgan

 
5.2.Zaif eshituvchi bolalar maxsus ta’limi metod va vositalari tizimining 
umumiy tavsifi 
Zaif  eshituvchilar  maktabida  qo‘llaniladigan  metodlar  o‘z  ichiga  quyidagi 
tizimlarni  oladi:  maktab  ta’limi  fanlaridagi  tilga  o‘rgatish  va  nutqni 
shakllantirish 
metodlari;  fan  asoslarini  o‘rganish  metodlari;  eshitish 
qobiliyatini rivojlantirish va undan foydalanish metodlari. 
Zaif  eshituvchilar  maktablaridagi  barcha  ta’lim  metodlari  o‘quvchilar 
tomonidan  o‘quv  materialining  qabul  qilinishi  polisensor  tusda  bo‘lishiga 
mo‘ljallangan.  Pedagogik  jarayon  o‘qituvchida  nutqning  so‘z,  tovush 
talaffuzining  nuqsonlarini  bartaraf  qilish,  korreksiyalashga  doimiy  e’tibor  berishni 
talab  qiladi.  Tilni  o‘rganish  va  nutqni  shakllantirish  metodlarini  qo‘llash  katta 
ahamiyatga  ega.  Metodlarning  asosiy  xususiyatlari  shundaki,  o‘qituvchi  bilan 
bilim  va  malakalar  vazifasini  hal  qilish  bilan  bir  vaqtning  o‘zida  o‘quvchilarning 
ko‘rgazmali-obrazli  va  tushunchali  tafakkurini  hisobga  olgan  holda  nutqiy 
rivojlanishini shaklantiriladi. 
Zaif  eshituvchilar  ta’limida  qo‘llaniluvchi  metod  va  qo‘llanmalarning  asosiy 
tomonlari  materialni  qabul  qilishdan  tortib  to  mustahkamlangunga  qadar  bo‘lgan 
pedagogik  jarayonning  barcha  bosqichlarida  namoyish  bo‘ladi.  Ularning  har 
birida  nutq  korreksiyasi  usullari  qo‘llaniladi.  Nutqning  rivojlanmaganligi 

---

93 
 
tafakkurning  shakllanishida,  bilim  va  malakalarning  mustahkamlanishida 
katta  qiyinchiliklar  tug‘diradi.  Maxsus  ta’limda  tushuntirish,  suhbat, 
demonstratsiya,  amaliy  mashg‘ulot,  kitob  ustida  ishlash,  kuzatish  kabi 
umumdidaktik  metodlarning  qo‘llanilishi  zaif  eshituvchi  bolalarga  mos 
keluvchi  ko‘rgazmali  qurollar  va  til  materiallaridan  foydalanish  bilan  uzviy 
bog‘liqdir. Nutqning og‘zaki,  yozma va daktil shakllari  bir-biri bilan  uzviy 
bog‘liq  va  bir-birini  to‘ldirib  turadi.  Zaif  eshituvchilar  maxsus  maktabida 
xususiy vositalar qo‘llaniladi. Bular: ovoz kuchaytiruvchi apparatlar, yakka eshituv 
apparatlari,  talaffuzni  korreksiyalovchi  va  shakllanishini  еngillashtiruvchi 
o‘quv qurollari (shpatel, zont, daktil)dir. Yozuv va o‘qish zaif eshituvchi bolalar 
uchun  nafaqat  bilimlarini  o‘zlashtirish  uchun  eng  qulay  metod,  balki  tilni 
o‘rganishda asosiy manba bo‘lib hisoblanadi. Zaif eshituvchilar ta’limida ko‘rgazmali 
vositalar  (tabiiy  ob’ektlar,  ularning  grafik  tarzda  ifodalanishi  syujetli  rasmlar, 
maketlar,  ekran  qurollari),  birinchi  navbatda,  o‘quv  materialini  namoyish  qiladi, 
ikkinchidan 
esa 
uning 
mazmunini 
ochib 
beradi. 
Tushunchalarning 
shakllanishida  yordam  beruvchi  ko‘rgazma  –  harakat  vositalari  va  metodlari  katta 
ahamiyatga  ega.  Ularga  inssenirovka,  dramatizatsiya,  pantamimo  misol  bo‘la 
oladi. Bu metodlardan foydalanish fanlar orasidagi aloqani belgilashda yordam 
beradi.