Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси

З у зг а л и ш ва зу зга л у в ч а н л и к . 
Т у р л и т а ъ с и р л а р г а ж а в о б а н
ф и зи о л о ги к зо л а т н и н г у згар и ш и — зу згал и ш дейилиб, таъ су р о тга 
н и с б а тан ж а в о б б ер и ш х о ссаси — 
зузгалувчанликдир.
Зузгалиш
— ф а о л ф и зи о л о ги к ж а р а ё н д и р . У т у зи м а л а р д а б и р 
Затор ту р л и таъ си рловч и лар та ъ с и р зи л га н д а пайдо булади. К узгалиш
у ч у н м а х с у с в а м а х с у с б у л м а г а н б е л г и л а р х а р а к т е р л и д и р .
К у з г а л и ш н и н г у м у м и й х о с с а л а р и г а , т у з и м а л а р д а г и м о д д а л а р
алм аш и нув ж а р а ё н и , иш д ав о м и д а ту р л и кури н иш даги (и сси зли к, 
электрик, б аъ зи м аълум отларга К араганда нур) эн ерги ян и н г аж рал и ш и
ки ради .
К у згал и ш н и н г и ф о д ал ан и ш и зу зг а л у в ч а н ту зи л м ал ар н и н г у зи г а
хос к^ф иниш идир. М исол учун м ускул т^щ имасининг зу згал и ш и ун и н г 
узи га хос булган ш аклдаги зи сзар и ш и д а, б ез тузи м аси н и н г кузгалиш и 
ун и н г с е к р е т аж р а ти ш и д а ва н ер в т у зи м а с и н и н г зу згал и ш и н е р в
им пулсларининг ген ерац и яси билан н ам о ён булади. К узгалиш в азти д а 
м оддалар алм аш и нуви энг аввало з у ж а й р а м ем бран аси о р за л и м усбат 
ва м ан ф и й зар я д л а р га эга булган и о н л а р н и н г з а р а к а т и б и л ан б о гли з. 
М е м б р а н а о р з а л и и о н л а р н и н г з а р а к а т и б у г у н г и к у н д а я х ш и
у р г а н и л г а н ва м а х су с э л е к т р о н а п п а р а т у р а л а р ва м и к р о с к о п и к
электрод лар ёр д ам и д а за й д зи л и н и ш и мумкин.
М ембрана потенциали. 
Х у ж а й р а ти нч турган в а зт и д а уни }фаб 
т у р у в ч и м е м б р а н а с и н и н г и ч к и в а т а ш з и с и р т и у р т а с и д а г и
п отен ци аллар ай и р м аси 50 — 70 мВ ни таш к и л этади. Бу п о тен ц и ал л ар
ай и рм аси — м ем б р а н а п отен ц и ал и ёк и ти н ч л и к п отен ци али д ей или б, 
у з у ж а й р а ц и то п л азм аси д а ва т а ш з и м у зи т о р ас и д а и о н л а р н и н г
к о н ц е н т р а ц и я с и ф а р з и г а ва з у ж а й р а м е м б р а н а с и н и н г к а л и й ва 
н атри й и о н л а р и н и тан лаб у гк а зи ш и г а б огли з. Тинч зо л атд а з у ж а й р а
и ч и д а г и к а л и й и о н л а р и н и н г к о н ц е н т р а ц и я с и з у ж а й р а д а н
т а ш з а р и д а г и с и г а н и с б а т а н а н ч а ю з о р и , н а т р и й и о н л а р и н и н г
к о н ц ен тр ац и я си эса, аксинча, т у зи м а су ю зл и ги д а з у ж а й р а и чи д аги га 
н и сб атан к у п р о з. Б ундай в ази я тд а к али й ионлари м е м б р а н а о р з а л и
д и ф ф у зи я йули би лан м е м б р ан ад ан у ти ш и мумкин, н ат р и й и о н л а р и
учун эса б у йул "берк", чунки м авж у д теш и к ла р ди ам етр и б у эл е м ен т 
учун к и ч и к р о з булиб, ундан ф а з а т калий и онлари ^ а олади. Н ати ж ад а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ц и то п л азм ад а м а н ф и й и о н л а р к о н ц е н т р а ц и я с и о ш ад и , з у ж а й р а
си рти да эса м усбат и о н л ар куп ч и л и кн и таш к и л зи л ад и .
Тинчлик п о тен ц и ал и н и у ш л аб турувчи м е х ан и зм л а р д а н я н а б и р и
ионлар кон ц ен трац и яси град и ен тига зар ш и ^олда маълум бир эн ер ги я 
са р ф и билан и ш л аётган н а т р и й — кали й н асо с и д и р .
Х а р а к а т