Болалар ва ўсимларнинг мускуллар фаолиятларининг физиологик хусусиятлари

юракнинг қисқариш 
частотасининг
(
ЮҚЧ
) реакцияси болаларда вояга етган одамлардагига 
нисбатан кучли намоён бўлади. Ёш ортиши билан юқори кучланишили иш 
бажарганда юракнинг қисқариш частотасининг максимал даражаси 
пасаяди. Бу кўрсаткични аниқлаш учун қуйидаги формуладан 
фойдланилади ЮҚЧ
max
=220 Ё (Ё – ёш, йилнинг сони). Ўсувчи организмда 
юрак ўлчамларини катталашиши билан бирга 
систолик ҳажм
(
CҲ
) ҳам 
кучая боради: 7 ёшда – 23 мл, 10 ёшда – 37 мл; 13-16 ёшда – 59 мл; 20-25 
ёшда – 60-80 мл ва қон айланишининг дақиқалик ҳажми (ҚДҲ) ҳам 
ортади; 8-9 ёшда – 2,6 мл; 10-12 ёшда – 3,2 мл; 13-16 ёшда – 3,8 л, вояга 
етган одамларда эса –4,5 л ни ташкил қилади. Шундай қилиб, пубертат 
даврининг 
охирида 
тинчлик 
ҳолатида 
юракнинг 
унумдорлик 
кўрсаткичлари вояга етган одамлар кўрсаткичлари даражасига 
яқинлашади.
Жисмоний иш бажарган пайтда мактабгача ёшдаги болалар юрак 
унумдорлигининг асосий кўрсаткичи қоннинг дақиқалик ҳажмининг 
ўсиши асосан юракнинг қисқариш частотасининг ҳисобига юз беради. 
Пубертат даврида ўртача жадалликда иш бажарган пайтда фақатгина 
юракнинг қисқариш частотаси ортмасдан, балки систолик ҳажм ҳам 
ортади. Ёш ортиши билан кейинги йилларда систолик ҳажмнинг
ортишида жисмоний юкламаларга реакциялардан кўпчилиги қамраб олади. 
Бунинг натижасида меъёрий жисмоний юкламалар пайтида систолик 
артериал босим ҳажми ортади. Нисбий тинчик ҳолатида артериал 
босимнинг ёшга оид ўзгариши унчалик катта эмас. Ўртача олинган 
маълумотларга кўра систолик артериал босимнинг ёшга оид динамикаси ва 
диастолик артериал босимнингнинг кўрсаткичлари қуйидагича бўлади: 
1ёшгача 85-100 ва 36-45 мм сим.уст; 2 ёшда 85-100 ва 40-50; 3-7 ёшда 86-
100 ва 55-68; 8-16 ёшда –93-117 ва 59-75; 17-20 ёшда –110-120 ва 70-80 мм 
сим. устунига тенг бўлади. Юрак томирлар тизимида касалликлар 
бўлмаганида етилиш даврида тикланган артериал босим даражаси қарилик 
ёшларгача турғун бўлиб қолади. 
Организмни ўсиши ва ривожланиши билан