Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

 
 
 
9 расм. Ш. Ж товушлари 10 расм. Ч товуши арти 
артнкуляцияси профили. куляцияси профили. 
Ж — товушини талаффуз этаётганда пастки тишлар қатори бир оз пастга 
туширилади, тил учи танглай томон кўтарилади, овоз пайчалари эса жипслашган ҳолатда 
бўлиб енгил титрайди. 
Ч товуши 
Ч товуши талаффуз этилаётганда лаблар бир оз чўччаяди, тилнинг олдинги қисми 
милкка тегади, оғиз бўшлиғига келган ҳаво сирғалиб чиқиб кетади. Тўла бўлмаган ана шу 
портлаш ва ҳавонинг сирғалиб чиқиши натижасида қоришиқ т + ш = ч, д + + ж = ч 
ундошлари ҳосил бўлади. Овоз пайчалари жипслашиб, ҳаво оқими кучли бўлади (10 
расм). 
Турли хил сигматизмларни бартараф қилиш 

---

Сигматизм 
турлари 
 
Сигматизмларни 
бартараф этиш
1. Т и ш а р о с и г м а т и з м и н и  бартараф этишда логопед болага юқори ва 
пастки тишларни бирбирига яқинлаштириб, тилнинг учини пастки тишлар орқасига қўйиб с 
товушини талаффуз этишни буюради ва с товуши аниқ эшитилмаса унга ёрдам беради.
2. Л а б в а т и ш с и г м а т и з м и н и  бартараф этишда логопед болага (с 
товушининг талаффузида) лабларни юқори ва пастки томонга (бунда милклар кўриниши 
керак) йўналтиришни таклиф этади.
3. Т и л о л д и с и г м а т и з м и н и  бартараф қилишда логопед икки усулдан 
фойдаланиши мумкин: 
а) ҳаво оқимини юқори ва пастки тишлар орасидан чиқариш; бунда логопедик махсус 
зонд ёки гугурт чўпи ёрдамида тилнинг учини пастки тишнинг орқасида енгилгина босиб 
турилади ва ҳаво чиқарилади; 
б) тилнинг учини кенг ёйиб юқори ва пастки тишлар орасига олиш ва ҳаво оқимини 
чиқариш.
4. Ш о в қ и н л и с и г м а т и з м н и  бартараф этиш учун юқорида кўрсатиб 
ўтилган тил олди сигматизмини бартараф этишнинг «б» пунктидаги усулдан фойдаланиш 
мумкин.