Bolalar kasalliklari propedevtikasi

PIGMENT  O‘ZGARIShLARI.  Ko‗pincha  terida  har  xil  kattalikdagi 
qoramtir dog‗lar ba‘zi infeksion kasalliklarda, jumladan qizamikda toshmalar o‗rnida 
paydo  bo‗ladi.  Qavarikda  mexanik  qitiqlanish  natijasida  terida  oldin  pushti 
rangdagi  qavarib,  ko‗tarilish  paydo  bo‗lib,  keyin  o‗rnida  jigarrang  dog‗  paydo 
bo‗ladi.  Teri  rangini  ko‗pincha  tanada  kamroq  yuz  va  oyoq-qo‗llarda 
yo‗qolib,  har  xil  katta-kichiklikdagi  oqarib  qolishi  pesda  (vitiligo) 
kuzatiladi. 
QON  TOMIR  O‘ZGARIShLARI.  Yangi  tug‗ilgan  sog‗lom  bolalarda 
terining  ustki  qavatidagi  vena  tomirlari  ko‗rinmaydi.  Ammo  ba‘zi 
kasalliklarda (raxitda, zaxmda, miya ichida suyuklik aylanishining buzilishida, 
bosh miya o‗smasida, haddan tashqari ozib ketganda) vena tomirlari boshda bo‗rtib 
turadi.  Ko‗krakda  va  kurak  oralig‗ida  vena  kapillyarlarining  yaqqol  ko‗riniщi 
ko‗pincha  bronxial  va  mediostenal  limfa  tugunlarining  kattalashganida 
ko‗rinadi. Kapillyar qon tomirlarining VII bo‗yin umurtqasi sohasida kengayishi 
bronxopulmonal limfa tugunlarining kattalashganini (franka belgisi) ko‗rsatadi. 
Qorin  devorida  vena  tomiri  turining  paydo  bo‗lishi  jigar  V.  Portae  sistemasida  qon 
o‗tishining  qiyinlashganida,  qorin  yonidaga  venalarning  kengayishi,  pastki 
kavak  venadan  qon  o‗tishi  qiyinlashganda  bo‗ladi.  Ba‘zan  teri  tomirlari 

---

 
111 
birlashib, teridan biroz ko‗tarilib turgan, qon tomir yulduzchalarini hosil qiladi. 
Odatda bunday yulduzchalar surunkali jigar kasalliklarida  uchrab,  bunda  qo‗l-
oyoq  kaftlari  biroz  qizargan  bo‗ladi.  Ba‘zan  bolalarda  har-xil  kattalikda 
bo‗lgan qon tomirlar o‗smasi-angioma kuzatilishi mumkin. 
Terini  ko‗rish  mobaynida  soch  va  tirnoqlar  holatiga  ham  ahamiyat 
berish  lozim.  Odatda  soch  yarqiroq  ko‗rinishda  bo‗ladi.  Sochni  baholashda  uiing 
me‘yordagi  o‗sganligiga  yoki  me‘yordan  ko‗p  (ayniqsa  orqa  va  oyoqlarda)  yoki 
kamligaga ahamiyat beriladi. 
Boshda sochning taroqsimon o‗sishi bolalarda ekssudativ diatezda uchraydi. 
Mayin  tukning  pyoshonada  ko‗p  o‗sishi  bolalarda  pilorospazmda,  ensa 
sohasida  sochni  to‗kilishi-  raxitda,  perinatal  ensefalopatiyada,  qo‗l-  oyoqlarda 
va  orqada  sochni  ko‗p  o‗sishi  tuberkulezda  kuzatiladi.  Sochni  siyrak,  qattiq, 
mo‗rt  bo‗lib  o‗sishi  gipoteriozga  xosdir.  Qovuq  sohasida  sochni  bevaqt  o‗sishi 
ichki sekretsiya bezlarining vazifasipi buzilishi bilan bog‗liqdir. Bel umurtqasida va 
dumg‗aza  sohasida  bir  muncha  sochni  ko‗proq  o‗sishi  umurtqani  tug‗ma 
berkilmay qolishida (spina hifida) kuzatiladi. Boshda sochning uchoqlik bo‗lmasligi 
(kallik) zamburug‗ kasalliklariga xosdir. Soch va tirnoqning tug‗ma rivojlanmagan 
bo‗lishi terini irsiy distrofiya belgisi bo‗lishi mumkin. 
Tirnoqlar shaklini o‗zgarishi, noto‗g‗ri o‗sishi tirnoq zamburug‗ kasalligida, 
qalqonsimon  bez  kasalligida  yoki  tirnoqni  tug‗ma  ektodermal  distoplaziyasida 
kuzatiladi. 
Paypaslash  -  avval  yuzaki,  muloyim  o‗tkazilib,  bunda  bola  hech  qanday 
og‗riq  sezmasligi  zarur.  Shifoqorning  qo‗li  iliq,  toza,  quruq  bo‗lishi 
shart.  Tekshirish  davomida  bolaning  holatini,  mimikasini  kuzatib  turish  va 
uning  diqqatini  tekshirishdan  boshqa  tomonga  chalg‗itish  kerak.  Terining 
paypaslash tufayli uni qalinligini, elastikligini, egiluvchanligini, namligini, 
haroratini aniqlanadi. Terining elastikligini aniqlash uchun uni teri osti yog‗ 
qavatsiz  qismidan  o‗ng  qo‗lning  katta  va  ko‗rsatkich  barmoqlari  bilan  burma 
hosil  qilib  yig‗iladi  va  qo‗yib  yuboriladi.  Agar  burma  birdan  tekislanib 
ketsa,  bunda  terining  elastikligi  normada,  agar  burma  sekin  asta  tekislansa 
elastikligi pasaygan hisoblanadi. Terini burma hosil qilib ushlash qaerda teri 
osti  yog‗  qavati  kam  bo‗lgan  (ko‗krak  qafasi  oldi  qismida  qovurg‗alar  ustida, 
ko‗l kaftining ustki qismida, tirsak bo‗g‗imida)  yerlarda o‗tkazish tavsiya etiladi. 
Kuchli  darajada  kaxeksiyaga  olib  keluvchi  kasalliklarda,  oshqozon  ichak 
kasalliklarida,  qisqa  vaqtda  suyuqlik  yo‗qotish  natijasida  teri  qisqa  vaqtda 

---

 
112 
noziklashadi va elastikligini yo‗qotadi.