Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
7.4.1. Bednar yarasi 
Ba’zi bir hollarda organizmi kuchsizlangan bolalarda shilinish va yaralar 
yumshoq va qattiq tanglayning tutashgan chiziqlarida ponasimon suyakning (os 
sphenoidalis) tanglay o`siqlari proyeksiyasida simmetriya ravishda yuzaga kelishi 
mumkin. Bunga sun’iy ravishda ovqatlantirilayotgan bolalarga beradigan 
so`rg`ichning uzunligi va qo`polligi, ba’zi bir hollarda ona ko`kragining dag`alligi 
ham sabab bo`ladi. Bu xil turdagi shilinish va yaralarni 
Bednar aftasi
deb 
yuritiladi. Tanglay shilliq pardasidagi bunday jarohatlar to`qima oziqlanishi 
jarayonining buzilishi, yomonlashuvi oqibatida vujudga kelgani uchun anchagina 
uzoq (3-4 xafta) vaqt davom etadi. Ana shunday holat ko`pincha bola umumiy 
ahvolining o`zgarishiga, injiqlanishiga, tana haroratining ko`tarilishiga, uyqusining 
buzilishiga va ovqatlanishdan bosh tortishiga sabab bo`ladi. Bola bexol bo`lib 
darmonsizlanadi. Ko`krak yoki so`rg`ichni so`rishdan tezda to`xtab chinqirib 
yig`lay boshlaydi. Jarohatning uzoq cho`zilishida ikkilamchi infeksiya vujudga 
keltirgan yallig`lanish jarayoni aloxida o`rin tutadi. 
Shularni nazarda tutgan holda, davolash chora-tadbirlari avvalambor keltirib 

---

216 
chiqaruvchi sabablarni yo`qotishdan boshlanadi. Uzun so`rg`ichlar qisqartirilib, 
yumshoq va nozikroqlari tanlanadi. Ona ko`krak- so`rg`ichi emizishdan oldin 
yog`lab yumshatilishi shart. 
Ikkilamchi infeksiyaga qarshi kurashish bilan bir qatorda, yuqorida bayon 
qilingan o`simlik moylari va malhamlar bilan yara atrofidagi to`qimaning 
tiklanishiga e’tibor beriladi. Bulardan tashqari kasallikning asosiy noxush belgisi 
bo`lib hisoblangan og`riqka qarshi muolajalar o`tkazilishi lozim. 
Og`riqsizlantirish maqsadida, ayniqsa bolani ovqatlantirishdan oldin jarohat 
va uning atrofiga o`simlik moylariga yoki vazelin yog`iga aralashtirilgan anestezin 
surtish yaxshi natijalar beradi. Yallig`lanish jarayonining susayishini tezlashtirish 
uchun uyqudan oldin kuniga 3-4 marta jarohat va uning atrofi antiseptik eritmalar 
yoki dorivor o`simliklar damlamasi bilan yuvilib, unga oblepixa moyi, na’matak 
moyi, vanilin kabi malxamlar surtish zarur. Bolaning shaxsiy gigiyenasi va u 
o`ynaydigan predmetlar - o`yinchoqlarni toza tutish, so`rg`ichlarni qaynoq suvda 
yoki rangsiz KMnO
4
eritmasida chayish, ona ko`kragi gigiyenasiga amal qilish 
tuzalish jarayonini tezlashtiradigan omillardan hisoblanadi. 
Bolaga shifokor maslahatisiz mustaqil davo - tadbirlarini qo`llash noxush 
oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
Maktab yoshidagi bolalardagi noxush qiliqlar: lab, lunjlarni tishlar orasiga 
olib so`rish, tilni tishlar orasiga olib o`ynash, tishlash, qalam, ruchkani og`ziga 
solish natijasida og`iz shilliq pardasining turli sohalarida surunkali travma ta’sirida 
jarohatlar yuzaga keladi. Bunday hollarga bolalarda hali asab sistemasining 
turg`unlashmanligi sabab bo`ladi. Oqibatda kelib chiqadigan jarohatlar shilinish 
yoki yara belgilari ko`rinishiga ega bo`ladi. Bu xildagi yaralar chegarasi notekis, 
atrofi qizargan, paypasla6 tekshirilganda asosi qattiq va og`riqli bo`ladi. Surunkali 
yallig`lanish jarayonida shilliq parda xususiy qavatida himoya hujayralar yig`ilib, 
infiltrat hosil qiladi va ko`pgina hollarda chandiqli jarohatlar paydo bo`ladi. 
Davolash tadbiri tishlarning o`tkir qirralarini charxlab silliqlash, yallig`lanish 
jarayonini susaytirish, jarohatni og`riqsizlantirish, ikkilamchi infeksiyaga va eng 
asosiysi noxush qiliqlarga qarshi kurashishdan iboratdir. Chandiq hosil bo`lgan 
hollarda ortodontik himoya plastinkalar taqib yurish buyuriladi. Ba’zi bir hollarda 
nevropatologdan maslaxat olish lozim.