Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

6.1. Bolalarda parodont to`qimasining anotomik tuzilishi va fiziologik 
xususiyatlari. 
Parodont – morfologik va funksional jihatidan murakkab to`qima bo`lib, tish 
atrofini o`rab va uni alveola kosachasida ushlab turadi. Parodont strukturasini: 
milk, periodont, alveola suyak o`sig`i va sement tashkil qiladi. Bu elementlar 
o`zaro jips bog`langan bo`lib, bir embrional kurtakdan rivojlangandir. Mazkur 
sanab o`tilgan strukturalarning asosiy qismi mezenxima to`qimasidan taraqqiy 
etganligi buning dalilidir. 
Parodont to`qimasi o`ziga yarasha murakkab: barer, trofik, plastik, ushlab 
turuvchi tayanch kabi vazifalarni bajaradi. 
Milk,
epiteliy va qo`shuvchi to`qima qavatidan iborat bo`lib, tishlar 
atrofidan boshlanib o`tuvchi burmalar shilliq pardasigacha davom etadi. Milkda 
so`rg`ich qismi, marginal qismi va alveolyar qismlari farqlanadi. Milkda so`rg`ich 
qismi erkin holatda yotgan bo`lib, marginal sohaga o`tishdan oldin tish milk 
tarnovchasini yoki odatdagi tish – milk cho`ntagini (egatini) hosil qiladi. 
Gistologik tuzilishi jihatdan unda milk epiteliysi, krevikulyar (milk egatini 
ichidan qoplovchi) va biriktiruvchi (tsementga yopishgan epitelial birikmani 
qoplovchi) epiteliy turlari ajratiladi. 
Milk parodont to`qimasining muhim strukturasi bo`lib qolgan strukturalarni 
tashqi muxit sharoitining bevosita ta’siridan saqlab turadi. Tishlar bo`yin qismiga 
jips yopishib epiteliy va xususiy biriktiruvchi to`qimali qavatlardan iborat bo`lib, 
alveolyar o`siq suyak usti pardasiga yopishgan bo`ladi. Milkning alveolyar qismini 

---

100 
qoplab turuvchi ko`p qavatli yassi epiteliy qavat: bazal, tikanaksimon, donador 
hujayralar qavatidan iborat bo`lib, odatda shoxlanishiga moyil bo`ladi. Bu holat 
milkni kimyoviy, mexanik va boshqa ta’sirotlardan himoya qiladi. 
Milkning xususiy qavatining asosiy hujayra oraliq moddasi barer – himoya 
va yuqori regeneratsiya vazifalarini bajarishi bilan bir qatorda to`qima gemostazini 
barqarorlashtirib turadi. 
Milkning mikroblar va tashqi muxitning har xil noxush ta’sirotlaridan 
himoya qiluvchi vositasi bo`lib, uning xususiy to`qimasida faoliyat ko`rsatadigan 
himoya hujayralar majmuasi (limfotsitlar, plazmatik hujayralar, monotsitlar, 
neytrofillar makrofaglar va semiz hujayralar) hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda 
asosiy moddasida mavjud bo`lgan gialuron kislotasi va gialuronidaza fermenti ham 
himoya vositasi sifatida muhim o`rin tutadi. 
To`qimada 
gialuronidaza 
fermentining 
oshib 
ketishi 
uning 
o`tkazuvchanligini oshiradi va yallig`lanish jarayonining boshlanishiga sabab 
bo`ladi. Bunday hol ko`pincha patogen mikroorganizmlarning to`qimaga tushib, 
o`zidan gialuron kislotasini ishlab chiqargan paytlarda yuz beradi. 
Milk xususiy qavatining qo`shuvchi to`qimasi tolali strukturasida kollagen 
tolalar yaxshi rivojlangan bo`ladi. Bu tolali strukturalar to`qimaning zichligi va 
mustahkamligini ta’minlab turadi. Qo`shuvchi to`qimaning xususiy hujayrasi 
sanalmish fibroblastlar kollagen tolalarni hosil qilish va uning yallig`lanib turishini 
ta’minlaydi. Limfotsit, makrofag, plazmatik va semiz hujayralar – fagotsitoz, 
pinotsitoz, antitelolar va immunoglobulinlar ishlab chiqarish vazifalarni 
bajarishadi. 
Parodont kasalliklarining etiologiyasini, patogenezini aniqlashda va bu 
xastalikni oldini olish – profilaktika tadbir – choralarini belgilab olishda tish va 
milk orasini qoplab, biriktirib turuvchi maxsus epitelial boylam to`g`risidagi 
tasavvur muhim o`rin tutadi. Aynan shu sohalar tashqi muhitning ko`plab noxush 
ta’sirotlariga, ayniqsa mikroblarga nisbatan to`siq hisoblanadi. Shu bilan birgalikda 
parodont to`qimasida yallig`lanish jarayoni boshlanuvchi nuqta hisoblanadi.