16-rasm. Og’iz-halq’um bo’g’masi.
Bo’g’ma kechishining xususiyatlari bemorning yoshiga bog’liq’. Yoshi kichik
bolalar va 30 yoshdan oshgan kattalarda bo’g’ma og’ir kechadi.
169
17 - rasm. Halq’um bo’g’masi.
Emlangan bolalarda bo’g’maning tavsifi.
Emlangan bolalarda bo’g’maning
hamma klinik shakllari ichida, og’iz-halq’um bo’g’masining mahalliy
(chegaralangan) shakli ko’proq’ uchraydi (taxminan 90%), jarayonning
og’irlashishi va tarq’alishi kuzatilmaydi, asoratlarsiz, o’z-o’zidan tuzalib ketishi
aniq’langan. Emlangan bolalarda bo’g’maning tomoq’dagi pardasi q’onamasdan
engil olinadi va buyum oynachalari orasida q’isman eziladi. Emlangan bolalarda,
emlanmagan bolalarga q’araganda, ko’proq’ og’iz-halq’um bo’g’masining klinik
belgilari aniq’ namoyon bo’lmaydigan shakli kuzatiladi (17-rasm). Asfiksiya va
zotiljam hiq’ildoq’ bo’g’masi asoratlari hisoblanadi.
Bakteriologik tekshiruvlar
og’iz-halq’um, burun shillig’i surtmalari va
boshq’a joyda joylashgan o’choq’lar ajralmasidan bo’g’ma korinebakteriyalari
kulturasini
ajratib
olish,
geldagi
presipitasiya
reaksiyasi
yordamida
q’o’zg’atuvchining toksigen xossalarini o’rganish va biovarlarini (gravis, mitis,
170
intermedius, biflantis) aniq’lash uchun uning biokimyoviy xossalarini o’rganishni
o’z ichiga oladi (18-rasm).
18-rasm. C. diphteriae gravis (chapda), mitis (o’ngda) koloniyalari
Patologik materialni olish uchun steril q’uruq’ tamponlar ishlatiladi, har xil
joylarda joylashgan o’choq’lari uchun alohida tamponlardan foydalaniladi.
Halq’umdan shilliq’ni ertalab och q’oringa yoki ovq’atlangandan keyin 2 soatdan
kam bo’lmagan vaq’t ichida, chayish va mahalliy davolash usullarini q’o’llashdan
oldin olish lozim. Namunani tanglay bodomcha bezlaridan, tanglaydan,
hiq’ildoq’ning orq’a ustki q’ismidan ko’z bilan nazorat q’ilib turib, tamponni
aylanma harakatlantirib, shpatel yordamida til bosilib turib olinadi. Tampon til,
lunj va tishlarga tegib ketmasligi shart. Bo’g’ma pardasi borligida material
zararlangan va sog’lom to’q’imalar chegarasidan olinadi. Har bir tampon alohida
steril probirkaga solinadi va u zich yopiladi. Bir odamdan olingan ashyoli
probirkalar birga bog’lanadi, tamg’alanadi va ashyo olinganidan 2 soat o’tmasdan
bakteriologik laboratoriyaga yuboriladi.
Bo’g’ma korinebakteriyalari toksigenligini tasdiq’lovchi musbat javob 48-72
soatdan so’ng, manfiy javob 48 soatdan keyin beriladi. 95-98% bemorlarda
bo’g’ma tashhisi bakteriologik usul bilan tasdiq’lanadi.
Differenstial tashhisi.
Mahalliy og’iz-halq’um bo’g’masini ko’pincha
streptokokk va stafilokokkli etiologiyali lakunar va follikulyar aniginalardan
farq’lash lozim bo’ladi.
171
Angina o’tkir boshlanishi, 1-3 kunli prodromal davri va to’lq’insimon
kechishi bilan ta’riflanadi. Streptokokkli anginada tana harorati ko’pincha yuq’ori,
stafilokokkli anginada esa me’yorda yoki subfebril bo’lib, keyinchalik ko’tariladi.
Harorat reaksiyasi mahalliy jarayonning kechish muddatiga mos keladi. Og’iz-
halq’umning chegaralangan bo’g’masiga nisbatan intoksikasiya (ayniq’sa,
streptokokkli anginada) jadalroq’ kechadi, uning simptomlari xilma-xilroq’
bo’ladi. Masalan, anginada kuchli bosh og’rig’i, q’altirash, ko’pincha q’ayt q’ilish,
alahlash, hayajonlanish, och q’izil rangli lunj, ko’z yaltirashi va lablarning q’urishi
kuzatiladi. Yutganda og’riq’, regionar limfa tugunlarining q’attiq’ligi va
og’riq’liligi anginada kuchliroq’ namoyon bo’ladi. Ko’pincha, ayniq’sa, angina
q’aytalanganda, limfa tugunining reaksiyasi bodomcha bezlardagi jarayonlarga
nisbatan kuchliroq’ kechadi. Bo’g’madan farq’li ravishda, bodomcha bezlarining
har xil q’ismlaridagi infiltrasiya, shish va giperemiya bir xil namoyon bo’lmaydi,
ularning usti va q’oplagan pardasi notekis bo’ladi, bir xil bo’lmaydi. Follikulyar
anginada follikulalarning yiringli erishi (mikroabsesslar) kuzatilib, ularning
yorilishi natijasida bodomcha bezlari ustiga yiring ajraladi, yangi mikroabsesslarni
hosil bo’lishi tana haroratini oshishi bilan birga kechadi. Lakunar anginadagi parda
nuq’tali, yo’l-yo’l bo’lib, ular bir-birlari bilan q’o’shilib, har xil kattalikdagi va
shakldagi orolchalar paydo q’iladi; parda lakuna yo’nalishda joylashgan, detrit va
yiringdan tashkil topgan, yumshoq’, engil olinadigan va buyum oynachalari
orasida eziladigan bo’ladi. Parda bodomcha bezlari yuzasi bo’ylab tarq’alganda
ularning q’alinligi bir xil bo’lmay, lakunalar ustida q’alinroq’ bo’ladi. Bunday
parda konsistensiyasi, rangi, q’alinligi bo’yicha har xil, ustki q’ismi notekis
bo’ladi, zich q’ismlaridan olishda q’on ketish kuzatiladi, ular buyum oynachalari
orasida ezilmaydi. Lakunar-follikulyar anginada bodomcha bezlari yallig’lanish
reaksiyalarining ikkala turi birga uchraydi. O’tkir respirator virusli infeksiyalar
fonida rivojlanuvchi stafilokokkli anginada, soxta pardali karash shakllanishi
mumkin, u usti tekis, yaxlit, asosan yumshoq’ bo’lib, ba’zan bodomcha bezlari
chegarasidan ham kengroq’q’a tarq’aladi.
172
Keng tarq’algan og’iz-halq’um bo’g’masini Simanovskiy-Plaut-Vensen
anginasi, og’iz-halq’um shilliq’ q’avatlarining kuyishi va stomatitlardan farq’lash
lozim. Simanovskiy-Plaut-Vensen anginasida tana harorati ko’pincha subfebril
bo’ladi, intoksikasiya va yutishdagi og’riq’ yaq’q’ol namoyon bo’lmaydi,
bodomcha bezlarining yuq’ori q’utbida va tanglayda o’yilgansimon yara
joylashgan bo’lib, yumshoq’ suzmasimon massa bilan q’oplangan bo’ladi.
Og’iz-halq’um shilliq’ q’avati kuyganda nekrotik karash asosan lablar, til,
tanglay, tilcha va hiq’ildoq’ orq’a ustki q’ismida joylashadi. Bodomcha bezlari
sohasida nekrozlar kam bo’ladi yoki bo’lmaydi.
Stomatit bo’g’madan farq’li o’laroq’ uzoq’ davom etuvchi isitmalash, so’lak
oq’ishi, kuchli og’riq’, og’iz bo’shlig’i shilliq’ q’avati, shu jumladan bodomcha
bezlarida ko’pgina aftoz elementlar borligi bilan tavsiflanadi. Aftoz elementlar
yumaloq’ tekis nekrotik pilakchalar ko’rinishida bo’lib, atrofi giperemiyali halq’a
bilan o’ralgan bo’ladi. Og’ir hollarda bu pilakchalar kengayib, katta sohada nekroz
kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |