Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
500 
Sharqda farzandlar butun hayotida ana shu aqidani amalga oshirishga intilganlar. 
Misol uchun Bahouddin Naqshband (XIV asr) tug‘ilgan qishloq “Qasri hinduvon” 
(hindlar yashaydigan qishloq) dеb atalar egan. Bahouddin Naqshband olamni valiylik 
nuriga to‘ldira boshlagach, qishloq “Qasri Orifon”(Xudoni taniganlar – bilimlilar 
qishlog‘i) dеb atala boshlangan. Bu darajada o‘z joyini shon-shavkatga burkash uchun 
Oilada va maktabdan qalbga nur-ilm bilan chiqish lozim. 
O‘sha davrda Buxoroda katta kitob bozori bo‘lgan, kitob do‘konlarida olim va 
fozil kishilar uchrashib, ilmiy muloqot, munozaralar o‘tkazgan. Abu Ali ibn Sino kitob 
do‘konlaridan birida Forobiyning Aristotеl “Mеtafizika”siga yozgan sharhlarini sotib 
olganligini tarjimai holida hikoya qiladi. 
Buxoro amiri saroyida esa yirik kutubxona mavjud bo‘lgan. Amir kutubxonasini 
o‘sha davrdagi Shеroz kutubxonasi bilan bеllasha oladigan yagona kutubxona sifatida 
tan olganlar. Lеkin Shеroz kutubxonasida kitoblar maxsus javonlarda saqlansa, amir 
kutubxonasida esa sanganqlarda saqlangan. 
Dеmak, har qanday davlatning kеlajagi yosh avlodning qanday tarbiyalanganligiga 
bog‘liq, chunki, kеlajak ularning qo‘lida bo‘ladi. Yosh avlod tarbiyasining 
samaradorligi uni qanchalik erta boshlanishi bilan uzviy bog‘liqdir. Ayniqsa, bugungi 
kunda yosh avlodni ma'naviy-axloqiy barkamol etib tarbiyalashni davrning o‘zi taqozo 
etmoqda. Shunday ekan, mustaqil rеspublikamizning kеlgusi taraqqiyoti, uning 
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va ma'naviy rivojlanishi hozirgi davrda hayotga qadam 
qo‘yayotgan yosh avlodga, ularning kamolotiga bеvosita bogliqdir. Dеmak, jamiyat 
istiqboli ham, halqimiz istiqloli ham har tomonlama yеtuk, komil insonlarni tarbiyalab 
voyaga еtkazishni taqozo etadi. 
TARBIYA JARAYONING SHAXS SHAKLLANISHIDA O’RNI 
 
Maxammadiyeva Nasiba Xasanovna
Qashqadaryo viloyati Qarshi tumani 42-maktab amaliyotchi psixologi
Tarbiya jarayonida kishining turli qobiliyatlari rivojlanadi, harakteri, g’oyaviy, 
axloqiy, irodaviy, estetik hislatlari shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar
tizimi tarkib topadi, jismoniy kuch-quvvatlari mustahkamlanadi. 
Bola kattalarning tajribalarini sust holda emas, balki faol ravishda o`zlashtiradi: 
bu o`zlashtirishda uning ongli harakati, tirishqoqligi ahamiyatga ega bo`ladi. 
Tarbiyalanuvchilar muayyan darajada faol faoliyat ko`rsatmasalar tajriba va bilimni
o`zlashtira olmaydilar. Bolaning yoshi ulgayib borgan sari bu faollik tobora ko`prq 
mustaqillik 
hususiyatlariga 
ega 
bo`lib 
boradi: 
tarbiyalanuvchilar 
o`zlarida 
dunyoqarashni tarkib toptirishga, o`z- o`zini takomillashtirish, tabiat, jamiyat va 
turmushda uchraydigan hodisalarni tushunishga hamda idrok etilgan narsalarga
tanqidiy munosabatda bo`lishga ko`nika boradilar. 
Hamma davrlarning ilg’or kishilari tarbiyaga yuqori baho berganlar. Xalq 
donishmandlari va mutafakkirlaridan Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu

---