Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

ОММАВИЙ СПОРТ ВА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ 
Санақулова Дилбар 
 Навбаҳор тумани ХТБга қарашли 36-мактаб психлологи 
 
Инсон танасидаги суяк, мускул ва қон томирлар тухтовсиз ҳаракатланар 
экан, ҳар кунлик танамизнинг ички энергияси йиғилиб қолаверади. 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
403 
Бунинг натижасида, инсонда буғимларда туз йиғилиши, қон босимида 
томирлар муртлиги, тана ҳаракатида суяклар муртлиги, каби физиологик 
сабабларни келтириб чиқаради. 
Ақлий жиҳатдан эса, “шезофриния” каби касалликларда нозиклашиш ва 
ўсмирлик даврларини, ички импатия билан кечиши каби турли босимли 
ҳолатларга сабаб бўлади. 
5-6-ёшли болакай спорт билан шуғулланиш даврини бошлаши билан, унда 
ички стресс ҳолатлари ёки ёшга оид дипрессия ҳолатларини енгил ўтиб кетишини 
таъминлайди. 
Спорт билан оммавий шуғулланиш, бу соғлом турмуш тарзи ва соғлом ҳаёт 
гарови ҳамдир. 
Биз бир кунда истеъмол қилган ёғли ва оғир к\калорияли маҳсулотларни 
ҳаракат қилибгина тезда парчаланиб, фойдали моддаларни танага сингиб 
боришини таъминлаймиз. Акс ҳолда, юрак ва қорин соҳасини ёғ қоплаши, 
ортиқча тана семизлиги каби ҳуник ҳолатларга сабабчи бўламиз. 
Ортиқча ёғ ва кучли калорияни ташкил этадиган маҳсулотлар, масалан “кофе” 
каби маҳсулотлар таркибидаги зарарли ва миқдоран ҳазми қийин маҳсулотлар, 
инсонлар ўртасида турли ҳил тобелик ва қарамлик сендиромини келтириб 
чиқаради. 
Овқат ҳазм системаси бўйича, Павлов итда қилган тажрибага эътибор 
қаратадиган бўлсак, чироқ ёниқ ҳолатдаги итдаги сўлак рефлекси ва чироқ ҳудди 
шу ҳолатдаги овқат берилмай туриб итдаги сўлак ажралиш жараёни итда нафақат 
овқатга бўлган мотиватцияни, балки эҳтиёжга қараб қарамлик ҳиссининг 
кучлилигини кўрсатади. 
Инсонлар турли ўқиш, иш ва шунга ўхшаш кундалик фаолият натижасида, 
соғлом овқатланиш ва спорт билан шуғулланиш каби жиҳатлар иккинчи масала 
сифатида қараб келинмоқда. 
Яна ҳар кунлик машғулотларга вақт тополмасликлари ва овқатланиш 
вақтларини тартибини бузишлари сабабли, ошқозон ва ун икки бармоқли ичак 
касалликлари кучли босим ортиши натижасида онг заифлашуви каби, салбиий 
иллатларга чалинмоқдалар. 
Таълим соҳасида ўқувчиларни эрта тонгги бадантарбия машғулотлари, 
оммавий кроссларни ташкил этилиши, оммавий жамоа ўйинларини ташкил этиш, 
ҳар бир инсонни физолигик, психологик ва потологик, саломатликларини 
таъминлабгина қолмай, ишга бўлган иштиёқни ошишига олиб келади. 
Инсонлар кундалик ўқиш ва иш жараёнларига бориб келишдаги ҳаракатини 
спорт билан шуғулланиш сифатида қабул қиладилар. 
Аммо, спорт билан шуғулланганда ҳар бир машқ натижасида ўз нуқталари ,
мускуллар ҳаракатларини тўғрилиги билан характерланади. 
Вилоятимизда, иккинчи касаллик сифатида суяк емрилиши ва буғимларда туз 
касаллигини ортирган, 50-65 ёшли беморлар кўпчиликни ташкил этади. 
Танадаги тузни сурилиб кетиши учун, якка чупда тортилиш ва эрта тонгда 
кросс билан шуғулланишни тавсия қилишади. 
Касаллик туфайли, инсонларда ортиқча асабийлик ва стресс ҳолатлари ўз –
ўзидан келиб чиқади. 

---