Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
217 
Биринчидан, индивиднинг ҳаёт фаолиятида намоён бўлувчи ташқи муҳит 
шароити ва индивид психик хусусиятлари мувозанати даражасини ифодаловчи 
вазият; 12 муҳитнинг ўзгариши, вазиятнинг ўзгариши, психик ҳолатлардаги 
ўзгаришларга олиб келади. Масалан, фикрлаш фаолиятидаги муаммоли вазият 
психик зўриқишни кучайтириши ва билиш фаолиятидаги фрустрацияга олиб 
келиши мумкин.
Иккинчидан, индивиднинг шахсга хос хусусиятларини ифодаловчи 
субъектив ички шароитлар (тажриба, кўникма, малака, билим) йиғиндиси 
сифатида ташқи муҳит таъсирларини воситали тарзда идрок қилади.
Ҳар қандай “ички шароит”нинг ўзгариши ўз ортидан психик ҳолатлардаги 
ўзгаришларни олиб келади. И. П. Павлов фикрича, “Бу ҳолат биз учун бирламчи 
ҳақиқат бўлиб, инсоният тараққиётини таъминловчи кундалик ҳаётда бизни 
йўналтириб турувчидир” [3, 136-б]. 
Психологик билимларни инсон томонидан ўрганилиши шунинг учун ҳам 
муҳимки одамларнинг билимдонлиги нафақат ташқи оламда рўй бераётган 
объектив ҳодисалар моҳиятига алоқадор билимлар мажмуига эга бўлиш билан, 
балки ҳаётда муносиб ўрин эгаллаш, ўз ички имкониятлари ва салоҳиятидан 
самарали фойдаланган ҳолда фаолиятини оқилона ташкил этишнинг барча 
сирларидан бохабар бўлиш, ўзига ва ўзгаларга таъсир кўрсатишнинг усул ва 
воситаларини билиш ва улардан ўз ўрнида унумли фойдаланишни назарда тутади. 
Кундалик ҳаётнинг тобора шиддатли тус олаётгани инсонга бўлаётган ахборот 
хуружининг кўплиги, ижтимоий муаммоларнинг ҳаддан зиёд зидлашуви 
натижасида асабларнинг таранглашиши жуда кўп инсонларни стресс ҳолатига 
дучор этмоқда.
Баркамол авлод камолоти ғоясини турмушга татбиқ этиш учун 
истиқлолнинг дастлабки кунлариданоқ миллий маънавият, миллий таълим ва 
тарбия муаммоларини ҳал қилишга жиддий эътибор берилмоқда.
Президентимиз Ш.М. Миромонович 2020 йил якунлари муносабати билан 
Олий Мажлисга Мурожаатномасида: Шарқ донишмандлари айтганидек, “Энг 
катта бойлик – бу ақл-заковат ва илм, энг катта мерос – бу яхши тарбия, энг катта 
қашшоқлик – бу билимсизликдир!” Шу сабабли ҳаммамиз учун замонавий 
билимларни ўзлаштириш, чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси бўлиш 
узлуксиз ҳаётий эҳтиёжга айланиши керак [2] – деб таъкидлаб ўтдилар. 
Сир эмаски, инсоннинг хулқ - атвори ўзгарувчан ва ранг-баранг бўлиб, 
унинг индивидуал хусусиятлари , ўзига хос “услублари”нинг мавжудлиги ҳеч 
қачон ва ҳеч кимда ҳеч қандай шубҳа туғдирмайди. Бироқ бу хулқ-атворнинг 
хилма-хиллиги унинг чексиз дегани эмас, зеро, инсонларнинг ўзаро мулоқоти, 
ўзаро муносабати, уларни турли ижтимоий гуруҳларга бирикуви, яшаши учун 
илиқ психологик муҳитнинг сақланиши заруратдир. Ўсмирлик ёшининг классик 
тадқиқотига назар солсак, унда турли хил назариялар, фаразлар ва фундаментал 
изланишлар борлигининг гувоҳи бўламиз. 
Биринчи 
Президентимиз 
Ислом 
Каримов 
таъкидлаганларидек: 
“Ватанимизнинг келажаги, халқимизнинг эртанги куни мамлакатимизнинг жаҳон 
ҳамжамиятидаги обрў-эътибори авваламбор фарзандларимизнинг униб-ўсиб, 

---