Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
186 
ташқи кўрини
ш
идан норози бўлиш ( Терзит комплексИ )катталар томонидан ноадекват 
идрок қилиниши Ўсмир ўзини каттдек хис этади , унга болалар каби муносабат 
бўлишлари ёқмайди .Ўсмирдаги таффакурнинг танқидийлиги катталар хатти ҳаракатига 
нисбатан шубха билан қараш,улардаги ахлоқий меъёрларга нисбатан эътироз хисларини 
шаклланишга олиб келади. 
- ўсмирга нисбатан маълум бимр ижтимоий тамғаларнинг босилиши (ўқитувичлар 
томонидан ўсмирнинг ўзлаштира олмаслиги , тарбиясизлиги, у билан гаплашиш 
бефойдалиги айтилиши оқибатида) “Мен катта ман улар эса мен билапн болаларпга 
ўхшаб муногсабатда бўлмоқдалар”. 
-ижтимоий омиллар жамиятда муаммоларни куч ишлатиш орқали ҳал этили
ш
и 
хақидаги ғоясининг ўрнатилганлиги мактаблардаги ўқув синфларнинг хаддан зиёд 
тўлдирилганлиги мактабад хаддан зиёд чарчаш, асабийлашиш). 
Педагог ва психологлар тарбиявий ишларни ташкил этишда эътиборини нафақат 
агрессорлар балки қурбонлар ҳам талаб қилади Яъни ушба тоифадаги ўсмирлар 
“Ижтимоий аутсайдер “ атамаси билан номланадилар Ушбу ўсмирлар пассив ва 
намойишкорона турларга ажратилади Пассив типдаги қурбонлар босиқ ,хадиксировчи 
қўрқоқ бўладилар Одатда уларда ўз тўзига паст бахо бериш ўзларини кўримсиз кучсиз 
деб бахолашлари кўзатилади Уларга нисбатан хужум жараёнида йиғлайдилар . 
қочадилар Мактабда махаллада ўртоқлари кам бўлади Иккичи гурух намойишкорона 
типдадагилар учун агрессорларга хос бўлган хусусиятлар намоён бўлади. Бу 
ўсмирдлрада бир вақтнинг ўзида агрессив ҳам қўрқи
ш
ҳолатлари намоён бўлади. Бу 
ўсмирлар импульсив агрессив ва хулқ кўринишлари улардаги қўрқиш ва хавотиирланиш 
ҳолатлари биргаликда намоён бўлиши доимий тарзда курашга тайёрлик ҳолатлари 
кўзатилади билан биргаликда намоён бўлади. Ўзларининг хулқи билан улар ўзларига 
нисбьтан атрофдагилар-нинг норозилиги агрессивлигини жалб қиладилар Бир томондан 
улар ўзларининг хулқи билан атрофдагиларни агрессив муносабталарини жалб 
қилсалар, бошқа томондан ўзларини куч ишлатиш ҳаракатларига жалб қилишга осон 
мойиллик бўладилар. Ушбу тоифадаги ўсмирлар тенгдошлари, катталар томонидан 
ёқтирмайдилар. Агрессивлик ўз ўзидан пайдо бўладиган ҳолат эмас, кўп холларда 
психологик муаммоларни хал этишда ожизлик ҳолатлари таъсирида шаклланади 
Чарчаш агар ўсмир хаддан зиёд чарчаган бўлса психик агрессия психик 
ресурсларни имконяитларини чекланганлиг оқибатида шаклланади. Агрессия чарчаш 
ҳолатларини чуқарлаштиради. 
Ўз-ўзини негатив идрок этиш «Мен ёмон одамман Шунинг учун ўзимни шундай 
тутаман” каби ҳислар тобора ўсмир учун чуқур шахсий установкага айланади. Бу 
тоифадаги ўсмирларда арзимаган юмшоқ танқидга нисбатан ҳам психик оғриқни 
шакллани
ш
ига. олиб келади. 
Агар ўсмир инсонлар билан муносабатларда негатив тажрибага эга бўлса у 
эртароқ химояланишга интилади. Кўп холларда унинг ҳаётий тажрибасида шунга 
ўхшаш ҳолатлар учраган, ўзи учун хавфли деб ҳисоблаган вазиятдан химояланишга 
ҳаракат қилади. 
Ўсмирда яқин ижтимоий муҳитидаги инсонлар билан яқин эмоционал 
муносабатлар ўрнатилмаган бўлса ўзини химясиз ҳисоблайди, хавотирланиш даражаси 
юқори бўлиб қшрқув фобия ҳолатлари шакланди 
Ўсмирлар агрессияси муаммосини ўрганиш бевосита оммавий ахборот 
воситалари, видеофильмлар о орқали берилаётган кўрсатувлар ўзига хос тақлид 
феномени сифатидаги аҳамиятини ўрганишни талаб қилади Ўзига хос агорессив хулқий 
стреотип сифатида ўсмирларни ҳаракатларини бошқаради 

---