Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
97 
мумкинлигини англаш,бола учун атроф оламни билиш,ўрганишдаги аҳамиятли 
бурилиш ҳисобланади ва у дастлабки тасаввурларни юзага келтиради.Бу ёшдаги 
болалар энди аста секинлик билан катталар айтиб бераётган эртак,воқеа ёки 
ҳикояларни,шунингдек 
расмда 
чизилган 
нарсаларни 
тасаввур 
эта 
оладилар.Эртакларни эшитиш жараёнида бола эртак қаҳрамонларни кимгадир 
ўхшатишга ҳаракат қилади,баъзида эса у ўзи мустақил эртак ёки ҳикояларни 
тўқий олиши ҳам мумкин.Илк болалик даврида хотира,билишдаги асосий 
функция ҳисобланиб,у билишнинг барча кўринишларини ривожланишига 
иштирок этади.Бу даврда боланинг хотираси жадал ривожланади.Боланинг ҳаётий 
тажрибаларни ўзлаштиришида дастлаб,ҳаракатли,эмоционал ва образли хотира 
иштирок этади.Бу борада ҳаракатли ва эмоционал хотира устунлик қилади.Хотира 
бу ёшда асосан ихтиёрсиз бўлади.Бу даврдаги болаларга кўп китоб ўқиб бериш 
натижасида улар эртак ва шеър ва ҳикояларни эслаб қоладилар,лекин бундай 
эслаб қолиш боланинг умумийликни топиш бола учун бирмунча қийинроқ 
ҳисобланиб,бу борада фикрлаш ёрдамга келади ва умумлаштиришни ташкил 
этади. 
Шахснинг ўзи, ўз ҳулқ- атвори хусусиятлари,жамиятдаги мавқеини тасаввур 
қилишидан ҳосил бўлган образ”Мен” образи деб аталиб,унинг қанчалик 
адекватлиги ва реалликка яқинлиги шахс баркамоллигининг мезонларидан 
ҳисобланади.”Мен” образининг ижтимоий психологик аҳамияти шундаки,у шахс 
тарбиясининг ва тарбияланганлигининг муҳим омилларидан ҳисобланади.Шу 
нуқтаи назардан олиб қаралганда,тарбия шахснинг ўзи ва ўз сифатлари 
тўғрисидаги тасаввурларнинг шакилланиши жараёнидир деб таъриф бериш 
мумкин.Демак, ҳар бир инсон ўзини, ўзлигини қанчалик аниқ ва тўғри билса 
тасаввур қилолса,унинг жамият нормаларига зид ҳаракат қилиш эҳтимоли ҳам 
шунчалик кам бўлади,яъни у тарбияланган бўлади. 
“Мен”- образининг ижобий ёки салбийлигида яна ўша шахсни ўраб турган 
ташқи муҳит,ўзгалар ва уларнинг муносабати катта рол уйнайди.