Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
332 
қилишни истайдилар, лекин худбинликлари сабабли яхшилик қилолмайдилар. 
Бундайларни раҳбарлик ишларига жалб қилиш, ижодий фикрини ўстириш, ўз-
ўзини назорат қилиш каби шахсий сифатларни шакллантиришга эътибор бериш 
лозим. 
Аффектив кечинмали, эҳтиросларга бой, қўзғалувчан, руҳий беқарор болалар ва 
ўсмирлар. Бундайлар жамоада ўз ўрнини топа олмайдилар, доимий равишда 
руҳий изтиробда бўладилар, кўпчиликнинг назарида бўлишни ёқтирмайдиган, 
ноаниқ сабабларга кўра азобланувчан бўладилар. Бундайларга оқилона 
маслаҳатлар бериш, аффектив ҳаракатларнинг олдини олиш, иродавий 
сифатларни шакллантиришга доир тадбирларни кўпроқ олиб бориш мақсадга 
мувофиқдир. 
“Тарбияси оғир болалар” билан ишлашда аввало уларнинг бўш вақтларини 
мазмунли ташкил этиш, “кўнгилочар ўйинлар”да иштирок этишларига, беъмани 
“ҳордиқ чиқариш” ва кўча-кўйда мақсадсиз юришларига йўл қўймаслик лозим. 
“Тарбияси қийин ўсмирлар” билан ишлашда педагоглар қуйидагиларга 
эътибор беришлари мақсадга мувофиқдир: 
1. “Тарбияси қийин ўсмирлар”нинг психологик хусусиятларини, жумладан, 
қизиқишлари, темперамент (мижоз)и, характери, иродавий хислатларини 
аниқлаб берувчи психологик тестлардан ўтказиш ва ота-оналарга тавсиялар 
бериш. 
2. “Тарбияси қийин ўсмирлар”нинг бўш вақтларини мазмунли ўтказишларига 
амалий ёрдам бериш масаласини раҳбарият олдига қўйиш. 
3. “Тарбияси қийин ўсмирлар”нинг ота-оналари билан ҳамкорлик ишларини 
йўлга қўйиш. 
4. “Тарбияси қийин ўсмирлар”ни доимий назоратга олиш. 
5. “Тарбияси қийин ўсмирлар”ни масъулиятли ишларга кўпроқ жалб қилиш. 
Мактаб психологи мактаб ўқувчилари, ўқитувчилари, раҳбарият олдида ўта 
масъулиятлилиги билан ажралиб туриши лозим. У жамоанинг психологик 
муҳитини 
назорат 
қилиб 
туриши, 
жамоа 
аъзолари 
ўртасидаги 
келишмовчиликларни бартараф қилиши, ўқувчиларда муомала маданиятини 
шакллантириши, уларнинг психологик хусусиятларини ривожланитириб 
бориши керак.
Психологнинг вазифаси ўқувчиларнинг дунёқарашларини кенгайтириши, 
билимлар, кўникмаларни шакллантиришдан иборат. Психолог ўқувчи шахсини 
ҳурмат қилиши шарт. Психолог касбий фаолиятида ҳалоллик намоён қилишга ва 
унга билдирилган ишончни оқлашга мажбур. Психологнинг касбий фаолияти ўз 
соҳасида ўта билимдон бўлишни талаб қилади. Соҳасининг энг сўнгги 
ютуқларидан хабардор бўлиши шарт. Психолог ўз ишида синаб кўрган илмий 
методларни қўллаши лозим.

---