Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

5.Qo’zg’atuvchi. Jizaki, o’z his-tuyg’ularini jilovlay olamaydigan, qo’pol 
janjalkash va tez g’azablanadigan kishi. Uning xulq-atvorida instiniktiv intilishlar ustun 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
317 
turadi. U batqavoq va zaharxanda kishi bo’lib, birov bilan osonlikcha murosaga 
bormaydi, 
odamalr 
orasida 
kelishmovchiliklarning 
yuzaga 
kelishida 
faol 
ishtirokchidir.Tez-tez yuzaga keladigan kelishmovchiliklar sababli bir ishdan boshqa 
ishga o’tib yuradi. O’zidan kuchsizroq odamlar bilan muloqot qilishga va ularni o’ziga 
bo’ysundirishga harakat qiladi.Bu shaxsni boshqarish qiyin bo’lib, uning xatti- 
harakatlari atrofdagilar uchun xavfli vaziyatlarni yuzaga keltirishi mumkin. 
6. Emotiv. Bu toifaga kiruvchilarning hulq-atvoridagi xislatlar bir qaraganda 
hushchaqchaq toifaga kiruvchlarga oxshab ketadi. Biroq emotsional shaxslar o’zlarining 
his-tuyg’ularni yaqqol nomoyon qilishavermaydi, ya’ni biroz niqoblangan tusda bo’ldi. 
Emotsional shaxs uchun hissiyotga beriluvchanlik, ta’sirchanlik, vahima,qo’rqoqlik, 
xavotir ko’p so’zlash xosdir.U tabiatni sevadi, o’simliklar parvarish qilishni va 
hayvonlarni yoqtiradi, bu ishidan zavqlanib yuradi. 
7. Rigid. Muloqotga hadeb kirishib ketmaydigan, kam gap, takkabur odam. Kam 
gapirsa-da, nasihat qilishni xush ko’rdi. Unga nisbatan aslida mavjud bo’lmagan 
adolatsizlikdan aziyat chekib yuradi. Shu sababli uning xatti-harakatida odamlarga 
nisbatan ishonchsizlik va ehtiyotkorlik ustun turadi. Gina va xafagarchilikka 
beriluvchan,tez ranjiydigan voqea va hodisallarga shubha bilan qaraydi.Unga chuqur 
hissiy kechinmalar ro’y bersa ham, uni darrov yuzaga chiqaravermaydi, ichida 
saqlashga harakat qiladi va bu borada uning fikrini tez bilib olish ancha mushkul. 
8. Namoyshkor. Bu toifaga mansub shaxsning xulq-atvorida namoyishkorlik 
doim sezilib turadi, u barcha xatti-harakatlarini namoyishkorona bajarishini hush 
ko’radi. Atrofdagilar bilan tez va osonlikcha muloqotga kirishadi, ishchan va 
harakatchan bo’ladi. Xiyla va nayrangga usta, yolg’on gapirishaga moyil,olifta va 
xayolparast o’z shaxsini bo’rtirib ko’rsatuvchi bo’ladi.Uning oldida birovni 
maqtashning foydasi yo’q, chunki bu uning kayfiyatini tushirib yuboradi.