Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
283 
ўгирмаслик, қийинчиликларга дуч келганда руҳан тушмай, ўз хатоларини кўра 
билиш ва уни йўқотиш учун ҳаракат қилиш унинг ўқитувчи бўлиб 
шаклланишидан дарак беради. Педагогик фаолиятнинг самараси ҳақида 
гапирилар 
экан, 
ўқитувчининг 
педагогик 
қобилияти 
қай 
даража 
шаклланганлигига эътибор қаратиш даркор. Зеро, мактабга илк бор қадам қўйган 
бола дунёнинг ҳаётнинг қонун ва қоидаларни, сир-асрорларни ўқитувчидан 
ўрганади. Ўқитувчи эса болага ўз билганини ўргатади. Агар болани чуқур 
билимли, эътиқодли, маданиятли қилиб тарбияламоқчи булсак аввало 
педагогларда мана шуларнинг бари мужассамланган бўлмоғи зарур. Ўқитувчи 
доимий изланишда бўлиши керак. Бир жойда қотиб қолмасдан касбини 
шакллантириб бориши лозим. 
Чет эл психологиясида турли қийинчиликлар шахснинг ички структураси 
бузилганда (З.Фрейд, М.Клайн ва ҳ.к.) ёки муҳит бузилганлигида, ёки иккала 
сабаб бирлашганда юзага келади, деб ҳисоблашади. Пировардида, таъсир 
кўрсатишнинг мақсади шахс уйғунлиги ва психодинамик кучлар балансини 
тиклашдан иборат, деб тушунилади.
Психологнинг педагоглар билан ташкил этадиган коррекцион ишнинг 
техникаси ва усулларининг танланиши унинг мақсадлари билан белгиланади. 
Мақсадларни конкретлаштиришда қуйидаги қоидаларни ҳисобга олиш лозим: 
1.Коррекция мақсадлари негатив эмас, позитив шаклда тузилиши керак. 
Мақсадлар инкор сўзлари билан тузилмаслиги шарт, уларнинг таъқиқловчи 
ҳарактерга 
эга 
бўлиши 
мижознинг 
ривожланиш 
имкониятларини, 
ташаббусларини чегаралаб қўйиши мумкин. Коррекция мақсадларини 
аниқлашнинг негатив шакли бартараф этилиши лозим бўлган хулқатвор 
хусусиятлар тавсифидан иборат. Коррекцион муддаоларнинг позитив шакли 
педагогда шаклланиши керак бўлган хусусиятларни ўз ичига олади.
2. Коррекция мақсадлари реал тузилиши керак. Агар мақсадлар реал 
ҳолатдан узоқ бўлса, унда психокоррекцион дастур фойдадан кўра кўпрқ зарар 
келтириши мумкин.
3.Умумий мақсадлар қўйилганда, шахс тараққиётининг яқин ва олис 
истиқболини ҳисобга олиниши керак. Шахснинг,нафақат коррекция тугаган 
вақтидаги кўрсаткичларини, балки кейинроқ рўй берадиган ривожланиш 
босқичларидаги 
ўзгаришларни 
ҳам 
камраб 
олиши 
керак. 
4. Коррекцион ишнинг самараси анча узок вақт давомида намоён бўлишини 
ёдда тутиш лозим. Коррекцион иш жараёнида, унинг якунланишида; ва 
ниҳоят 
таҳминан 
ярим 
йил 
ўтгандан 
кейин, 
коррекцион 
ишнинг
муваффақиятли ёки муваффақиятсизлиги ҳақида гапириш мумкин. 
Коррекцион таъсир кўрсатишда психологнинг касбий тайёрлигининг асосий 
мезонлари: 
1.Назарий мезон – коррекцион ишларнинг назарий асосини билиш. 
2.Амалий мезон – аниқ корректив метод ва методикаларни билиш.
3.Шахсий тайёрлик – психолог ўзининг шахсига доир муаммоларини ҳал
қилганлиги, 
айниқса 
мижознинг 
муаммоларига 
ўхшаш. 
Алоҳида коррекцион ишларни юритувчи психолог, таянч фундаментал 
тайёрликкаэга бўлиб, коррекцион таъсир эта олиш методларини билиши керак. 

---