Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Maktabda psixologik xizmat ko’rsatish jadvali 
O’quvchilarning o’zlaridagi muammolariga qarab, masalan oilasida muammo 
bo’lsa dushanba kuni 13.30 da psixolog oldiga kelishi suhbatlashishi yoki psixologik 
xizmat ko’rsatishga soatiga qarab kirishlari mumkin. Psixologik xizmat ko’rsatish 
mashg’ulotida yolg’iz gaplashmoqchi o’quvchilar soati 14.30 da kelishlari aytiladi. 
Psixologik xizmat ko’rsatish mavzulari maktab o’quvchilarining muammoli 
vaziyatlaridan kelib chiqib tuziladi. Maktabda yuqqori sinf o’quvchilari o’rtasida sevgi 
,muhabbat mavzulari ko’plab uchrab turganligi tufayli “Sevgi” mavzusida suhbat olib 
borilishi kuni sanasi bilan belgilab qo’yiladi. Maktabda o’g’ilbolalar hamda qiz bolalar 
o’rtasida ko’p uchraydigan bu holat, psixologik korreksiya qilish yo’li bilan o’rganiladi 
tuzatiladi. Bunday o’quvchilar maktabda psixologik xizmat ko’rsatishga “Sevgi” 
mavzusi belgilab qo’yilgan kunda kirishlari mumkin yokimaktab psxologi, sinf 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
279 
rahbarlari birgalikda psixologik diagnostika ishlari olib boriladi. Sevgi mavzusida 
maktab psixologi oldiga kirgan o’quvchilar suhbatga qo’yiladi. Suhbat jarayonida sevib 
qolgan har ikkala yoshlarning harakter xususiyatlari, oilasi, imkoniyatlari psixolog 
tomonidan o’rganiladi. Ularni o’qishga ,ilm olishga bo’lgan ishtiyoqlarini oshirib borish 
maqsadida psixolog tomonidan kundalik yozib beriladi. Bu yo’lda borishi to’g’ri 
emasligi sevgi o’zi yo’q , bu asarlarda jumladan hazrati Navoiyning “Farxod va Shirin”. 
“Layli va Majnun” kabi obrazlarni misol tariqasida keltirib aytish ammo bular 
insonlarning tushunchasida “Sevgi” “Muhabbat” mavzulari samimiy tuyg’ular 
ekanligini tushuntirish kerak bo’ladi.O’quvchilarga “Sevgi” tushunchasi bor u 
qalbimizda xis qilamiz yashaydi ammo bu hayotda tashqi olamda uning umri qisqa 
voqea hodisalarga aylanib borishini tushuntirish zarur. 
“Mening oilam” mavzusida maktabda tashkil etilgan psixologik xizmat ko’rsatish 
markaziga kiradigan o’quvchilar jadvalga ko’ra belgilangan muddatda psixolog oldiga 
kirib borishadi. 
“Mening oilam” mavzusida kiradigan o’quvchilar o’z oilasidan qoniqmayotgan 
bolalar bo’lishlari mumkin bu ularning fikrlari. Otasi yoki onasining mehriga muhtoj 
bolalar bo’lishadi. To’liq oila farzandlari ham bo’lishi mumkin. Bunday o’quvchilar oila 
a’zolari o’rganiladi. Maktabdagi 1-4-sinf o’quvchilar psixologik xizmat ko’rsatishga 
kirsa, oila testi proektiv metodikadan foydalanish tavsiya etiladi. Yuqqori sinf 
o’quvchilari psixolog tomonidan tinglanadi,va o’quvchiga oila muqaddas, undagi 
insonlar kechirimli bo’lishlari kerak ekanligini tayinlab to’g’ti yo’l ko’rsatib boriladi. 
“Mening oilam” mavzusida psixolog oldiga kirgan o’quvchilarga ona aziz, muqaddas 
zot, ota hurmatli zot jigarlari aziz qondoshlari ekanligi aytib o’tiladi. Psixolog tomnidan 
“Hadislar” aytish lozim o’quvchiga islomiy tushunchalarni me’yorida aytib o’tish 
lozim. 
Maktabda Psixologik xizmat ko’rsatish jadvalida “Mening muammolarim” deb 
nomlangan mavzuda o’quvchilar jadvalda belgilangan kunda psixolog oldiga kirishlari 
mumkin.O’quvchilar orasida o’z muammolari bilan kirgan o’quvchilar yoshiga mos 
ravishda saralanadi psixolog tomonidan, shundan so’ng psixokorreksion trening 
mashg’ulotlari o’tkaziladi. Jumladan Yuqqori sinf o’quvchilari bo’lsa ‘Bog’dagi gular”, 
“Xayr stress”, “Kechirib yuborish”, ”Relaksaksiya” kabi psixorreksion trening 
mashg’ulotlarni o’tkazish tavsiya etiladi. Mshg’ulotlar maktab psixologi tomnidan bir 
soat davomida olib borilishi maqsadga muvofiq. 
Maktabda psixologik xizmat ko’rsatishning yana bir mavzusi “Dostlarim” mavzusi 
bo’lib, bunda o’quvchilar do’st deb bilgani yaqin ko’rgani dilini og’ritgani uchun 
kirishlari, murojat e’tishlari ko’proq uchraydigan hollardan biri. “Do’stlarim’ mavzusida 
psixolog oldiga kirgan o’quvchilar sozlari maktab psixologi tomonidan tinglanadi. 
O’quvhcining do’stlik tushunchasi haqida so’raladi.
-Psixolog.-Do’st tushunchasini aytib beraolasizmi?
Oquvchi
- Ha do’st bu har kuni birga dars qiluvchi, boshqalar oldida do’stini 
uyaltirmaydigan bola. 
- Yaxshi kimlarning do’stligini havas qilasiz? 
- Yana bir sinfdoshlarim masalan Nodir bilan Azizbeklarni sababi ular doim bir 
birini himoya qiladi. 

---