Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
14 
Диний мутаассиб шахсининг ўзига хос классификацияси тўлиқ ҳолда 
ўрганилмаган. Ўрганилган манба ва адабиётлардан келиб чиқиб, қуйидаги 
хулосаларни бериш мумкин: 
Биринчидан, диний мутаассиблик фақатгина ислом динига боғлиқ бўлмай, 
балки бошқа динларда ҳам кўп кузатилади. 
Иккинчидан, диний мутаассибликнинг намоён бўлишида дастлаб мутаассиб 
жамоанинг ақидавий қарашлари устунлик қилган бўлса, кейинчалик бу энди 
инсон шахслилигини йўқотиш эвазига ҳокимиятни куч билан эгаллаллаш мотиви 
устунлик қилар экан. 
Учинчидан, аксарият манбаларда диний мутаассиб шахс одатда террорчига 
айланиши таъкидланган. Демак, диний мутаассиб шахсини тадқиқ этиш 
натижасида террорчи шахсининг ҳам психологик қирраларини аниқлаш, ёки 
аксинча, террорчи шахсини психологик тадқиқ этиш билан диний фанат шахсини 
ҳусусиятларини ҳам ўрганиш мумкин бўлади.
Тўртинчидан, диний мутаассиб шахсларни ўзига хос психологик 
хусусиятларини инобатга олиб, уларни коррекциялаш, соф ақидадан 
адашмасликлари учун дастурлар ишлаб чиқиш ва ҳатто олдиндан мутаассибликка 
мойил бўлган шахслар билан психологик консултациялар ташкил этиш орқали 
уларни сақлаб қолиш мумкин бўлади. 
Бешинчидан, диний мутаассиб шахси шаклланишида психологик 
омилларнинг аҳамияти юқорилигини ҳисобга олган ҳолда, тарғибот ишларида 
психолог мутахассислар иштирокини таъминлаш яхши натижа бериши мумкин. 
Олтинчидан, мустақиллик шароитида улкан бунёдкорлик ишлари амалгам 
оширилаётган обод юртимизда ислом динининг ўрни, унга бўлган қизиқишнинг 
юқорилигини инобатга олсак, бу омилдан диний мутаассиб оқимларларни 
фойдаланишга уринишлари, диний мутаассиб оқимлар тузилиши, таркиби, 
психологик муҳитини билиш уларга қарши курашнинг самарали бўлишини 
таъминлайди. 
Айни пайтда, асрлар давомида мусулмон дунёсидаги вазият мураккаблашиб 
бораётгани эътиборидан, унинг вужудга келишида мутаассибликка асосланган 
диний экстремизм ва терроризм, нафақат мусулмон оламига, балки бутун 
инсониятга таҳдид манбаи бўлиб қолмоқда. Зеро, мазкур мутаассиб кучлар, 
“…табиийки, ер юзидаги барча мусулмонларнинг руҳий олами дунёқарашини 
белгилай олмайди” [2, 222].
Шунингдек, тадқиқотларда мутаассиб-террорчи шахсининг:
-ёшлигидан она мехридан жудо бўлиши; 
-қулоқ аъзолари касаллигининг кўп учраши каби омилларни аҳамияти 
таъкидланади.

---