Bog’ot Tumanidagi 13-son maktabning biologiya o’qituvchisi Matyoqubova Ma’muraning 5-sinf o’quvchilari uchun Botonika fanidan konspekti

Yangi mavzu bayoni: Kurtak — bu boshlang'ich novda. Vegetativ kurtak o‘simliklarning boshlang'ich bargli novdasidir. Generativ kurtak esa boshlang'ich to'pgul yoki guldir. Har qanday novda kurtakdan hosil bo'ladi. Kurtaklar, odatda, barglar qo‘ltig‘ida bittadan yoki bir nechtadan joylashadi. 0‘simliklarning turiga qarab kurtaklar mayda, yirik va turli shaklda bo'ladi. Terak, chinor, soxta kashtan, nastarin kabilarning kurtagi yirik; tut, tol, qayrag‘och, o‘rik, olma va boshqalaming kurtagi nisbatan mayda bo'ladi. Ana shunday kurtaklarga qarab o'simliklar turini aniqlash mumkin. Kurtaklar novdada ketma-ket, qarama-qarshi halqa hosil qilib joylashadi. Shuningdek, ular novdaning uchida ham joylashadi. Novdaning uchida joylashgan kurtaklar uchki kurtak, yonida joylashganlari yon kurtak deb ataladi. Shuningdek, yana qo shimcha kurtaklar ham bo'ladi.

Quyida ko'pchilikka tanish manzarali o'simlik — terakning kurtaklari bilan tanishamiz. Ular novdada ketma-ket joylashadi, eng uchidagi kurtak yirik, pastdagilari maydaroq bo'ladi.
Terakning kurtaklari tashqi tomondan pishiq qobiq (tangacha barg) bilan o'ralgan. Bu qobiq ularni, ayniqsa, qishning qattiq sovug'idan, kasallik tug'diruvchi bakteriya, zamburug'lardan saqlaydi. Kurtaklar uzunasiga kesib qaralsa, qobig'i ostida joylashgan boshlang'ich poyani va zich bo'lib joylashgan boshlang'ich barglarni ko'rish mumkin


Kurtakning uzunasiga kesilgani:
/—boshlang'ich poya; 2— boshlang'ich barg; 3— qobiq.
O'zbekiston sharoitida daraxt kurtaklari janubiy hududlarda (Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlarida) shimoliy hududlardagiga qaraganda oldinroq (yanvar oyidan) bo'rtadi. Kurtaklarning bo'rtib, yangi barg yoki gul chiqarishi ma’lum bir vaqt ichida o'tadi. Bu davr faza deyiladi.

4.